http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/issue/feed 2024-03-28T14:44:32+00:00 Open Journal Systems <p>گۆڤارێكی زانستی وەرزییە ئەكادیمیای كوردی لە هەولێر دەریدەكات ، بایەخ بە لێكۆڵینەوەی كوردناسی لە بوارەكانی زمان و ئەدەب و مێژوو و جوگرافیا و ڕۆشنبیری و كلتووری كوردی دەدات. لێكۆڵینەوە بە زمانەكانی كوردی ، عەرەبی ، فارسى ، ئینگلیزی ، فرەنسی... بڵاودەكاتەوە. ژمارە (1)ی لە ساڵی (2002)دا بڵاوبۆتەوە. گۆڤارەكە لەلایەن وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی لە حكومەتی هەرێمی كوردستان باوەڕپێكراوە بەمەبستی بەرزكردنەوەی پلەی زانستی.</p> <p>ISSN:2520-4106</p> http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/516 2024-03-28T13:16:15+00:00 ڕێبین خالد خضر rebin.khdir@su.edu.krd عادل ڕەشید قادر adil.qadr@univsul.edu.iq

<p>ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانی (ده‌نگسازیی نافه‌رهه‌نگی لە زمانی كوردیدا) یه "ئەم توێژینەوەیە، لە تێزی دكتۆرای توێژەرەوە هەڵهێنجراوە" ، سنوری لێكۆڵینەوەكە لە چوارچێوەی دیالێكتی كرمانجی ناوەڕاست دایە، بۆیە نمونەی پێویست بەگوێرەی تەوەرەكانی بابەتەكە لە چوارچێوەی ئەم دیالێكتەدا، بەپێی ڕێبازی (سینكڕۆنی-شیكاری)شرۆڤەكراوە، ئامانج و گرینگی توێژینه‌وه‌كه‌ له‌وه‌دایه‌ ئه‌و دیارده‌ ڕێزمانییانه‌ لێكبداته‌وه‌، كه‌ گۆڕانی ده‌نگییان تێدا ڕووده‌دات، له‌ ئه‌نجامی ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا به‌و ئه‌نجامه‌ گه‌یشتین، ئەگەر گۆڕانی دەنگی گۆڕانی واتای بەدوادا نەیەت ، ئەوە دیاردەیەكی فۆنەتیكییە و دەچێتە چوارچێوەی دەنگسازیی نافەرهەنگییەوە لە سنوری فرەیز و ڕستەدایە ، ئه‌مه‌ش ڕێگا‌ی بۆ لێكدانه‌وه‌ی چه‌ندان دیارده‌ی ده‌نگی له‌ سنوری فره‌یز و ڕسته‌دا خۆشكرد، به‌گوێره‌ی جیاوازی زمانه‌كان بۆ دیارده‌ ڕێزمانییه‌كان ، له‌وانه‌ش : شێوازی نەرێكردن ، پەیدابوونی مۆرفی بەتاڵ ، داڕشتنی ڕەگی كار ، دیاردەی هەڵگێڕانەوە، یاساكانی گوێزانەوە، دەسەڵاتی ڕەگ و باری بكەر نادیار، بۆ ئەم مەبەستەش لێكۆڵینەوەكەمان دابەشكردۆتە سەر سێ تەوەرە :- تەوەرەی یەكەم سەرەتایەكە بۆ چوونە ناو بابەتەكە، تەوەرەی دووەم چوارچێوەی تیۆریی دەنگسازیی نافەرهەنگی&nbsp; خراوەتەڕوو، تەوەرەی سێیەم باس له‌ دیارده‌‌ نافەرهەنگییه‌كان لە زمانی كوردیدا كراوە.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/414 2023-08-19T07:49:46+00:00 شوكر محەمەد ساڵح shukur.saleh@su.edu.krd ئاسۆس ئەنوەر سلێمان asos.sulaman@epu.edu.iq

<p>ئه‌م توێژينه‌وه‌يه‌ به‌ناونيشانى (پێشگريمانه‌ له ‌ڕێكلامى بازرگانيدا- شێوازى گاڵته‌جاڕى به‌نموونه‌)، باس له‌وه‌ ده‌كات، كه‌ زمان چ ڕۆڵێك ده‌بينێت له‌ ئاماده‌كردنى ‌ڕێكلامى بازرگانى ته‌له‌فزيۆنيدا، زمانى ڕێكلام ده‌بێت زمانێكى ئاسان و پوخت و سه‌رنج ڕاكێش بێت، بۆ ئه‌وه‌ى به‌رانبه‌ر ڕازيبكات، بۆ كڕينى به‌رهه‌مه‌كه‌، ئينجا له‌وێشه‌وه‌ ڕۆڵى پێشگريمانه‌ خراوه‌ته‌ به‌رباس، كه‌ چه‌نده‌ گرنگه‌ بۆ ئاماده‌كردنى ڕێكلام، ده‌بێت ڕێكلامساز خوێندنه‌وه‌يه‌كى باشى هه‌بێت بۆ بيرى به‌رانبه‌ر ئه‌ميش له ‌ڕيگا‌ى پێشگريمانه‌وه حه‌ز و پێويستييه‌كانى بزانێت، له‌م باسه‌ شێوازى گاڵته‌جارى كارى له‌سه‌ر كراوه‌، چونكه‌ له‌ ڕێكلامدا گرنگه‌ بينه‌ر بخرێته‌ ژێركاريگه‌رييه‌كه‌وه‌ و ئاڕاسته‌ى بيرى بگۆڕێت، بۆ ئه‌وه‌ى چێژى لێوه‌رگرێت، دواتريش بكه‌وێته‌ بارى ڕازيبوون، هه‌ڵبه‌ته‌ ڕيبازى شيكارى گيراوه‌ته‌به‌ر بۆ شيكردنه‌وه‌ى نمونه‌كان، له‌ئه‌نجامى ئه‌م توێژينه‌وه‌يه‌ ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌ ڕێكلام زۆر پشت نابه‌ستێت به‌ ڕاستییه‌كان و ژماره‌، وه‌ك ئه‌وه‌ی زیاتر پشت به‌ وروژاندنی لایه‌نی ده‌رونی و سایكۆلۆژییای به‌كاربه‌ر ده‌دات، ئه‌مه‌ش به ‌ڕوونی له‌ زمانی ڕێكلامدا دیاره‌. شێوازى گاڵته‌جارى له ‌ڕێكلام كاريگه‌رى زياتره‌ له‌سه‌ر به‌رانبه‌ر و زۆرترين كاردانه‌وه‌شى ده‌بێت، به‌هۆى هه‌ستێكى خۆش به‌ بينه‌ر ده‌به‌خشێت و دواجاريش ده‌بێته‌ هۆى ڕازيكردنى. ئه‌م توێژينه‌وه‌يه‌ له‌ دوو به‌ش و چه‌ند ئه‌نجامێك و ليستى سه‌رچاوه‌كان پێكهاتووه‌ به‌شێوه‌يه‌ك:</p> <p>به‌شى يه‌كه‌م باس له‌(پێشگريمانه‌ له ‌ڕێكلامدا) ده‌كات، ناساندنى پێشگريمانه‌ و ڕێكلام، ئينجا ڕێكلام و ‌كاريگه‌رييه‌كانى، ئامانجه‌كانى ڕێكلام، هۆكاره‌كانى كاريگه‌ربوون و ڕازيكردن له ‌ڕێكلامى بازرگانيدا، شێوازه‌كانى داڕشتنى ڕێكلامى بازرگانى.</p> <p>به‌شى دووه‌م باس له ‌(ڕۆڵى زمان له‌ پێشگريمانه‌ى ڕێكلام به‌گشتى و شێوازى ڕێكلامى گاڵته‌جارانه‌ به‌تايبه‌ت)ده‌كات، باس له‌ پێشگريمانه‌ له ‌ڕێكلامى بازرگانى ده‌كات، ڕۆڵى زمان له ‌پێشگريمانه‌ى ڕێكلامى بازرگانيدا، بنه‌ما زمانييه‌كانى ڕێكلام، ڕازيكردن و هه‌نگاوه‌كانى ڕازيكردن، بنه‌ماكانى ڕازيكردن له‌ ‌ڕێكلامى بازرگانيدا، شێوازى گاڵته‌جارانه‌ له ‌ڕێكلامى بازرگانيدا، شێوازه‌كانى خستنه‌ڕووى ڕێكلام به‌شێوازى گاڵته‌جاڕى.</p> <p>وشە سەرەكییەكان: زمان، پێشگريمانه‌، ڕێكلامى بازرگانى، شێوازى گاڵته‌جارى، ڕازيكردن.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/149 2023-01-15T13:25:35+00:00 حەیدەر جەوهەر ئەحمەد haederjauher@yahoo.com پەخشان سابیر حەمەد pakhshan.hamad@soran.edu.iq

<p>ڕۆمان فۆرمێكی كراوەی هەیە و هەر ژانرێكی ئەدەبی دەتوانێ بە ئاسانی لە چوارچێوەی پێکهاتەکەیدا لە ئاستی ئاوێتەبوون یان لە ئاستی كۆكردنەوە دەربكەوێت، بەمەش ژانرە كۆن و نوێیەكان دەتوانن وزەیەكی زیاتر بە ئەزموونی ڕۆماننووس بدەن، له ‌ئه‌نجامدا بەیەكداچوونی ژانرە ئەدەبییەكان دواجار وەك ئامرازێكی هونەری لە ڕۆمانەكەدا بەرخوردی لەگەڵدا دەكرێت بۆ پێدانی ماناو دەلالەتی نوێ و دەربڕینی تێڕوانینە ئیستاتیكییەكانی ڕۆماننووس.</p> <p>بەختیار عەلی یەكێكە لەو ڕۆماننووسە هاوچەرخانەی كورد كە لەم رۆمانەدا بەسەلیقەیەكی وردەوە ئەفراندنی خۆی خستۆتەڕوو و بایەخی بە بەیەكداچوونی ژانری ئەدەبی داوە. بۆیە لەم توێژینەوەیەدا كاركراوە بۆ ئەوەی بەیەكداچوونی حەكایەت و ڕۆمان لە تێكستی (غەزەلنووس و باغەكانی خەیاڵ) بخرێتەڕوو.</p> <p>لە ناواخنی ئەم توێژینەوەیەدا ئاماژە بە ڕوونكردنەوەی بەیەكداچوونی حەكایەت بە ستراكتووری ڕۆمانەكە و مەبەست و مانا و ئاماژه‌کانی دراوە و ڕەهەندە جۆراوجۆرەكانی بەر ڕووناكی دراوە. </p> <p> <strong>وشە سەرەكییەكان:</strong> بەیەكداچوونی ژانرەكان، پێكهاتەی ڕۆمان، حەكایەت، ژانرە كۆنەكان، ڕۆمانی كوردی. </p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/158 2023-01-17T19:43:36+00:00 حەمدیە حەسەن محەمەد hamdya.mohammed@uod.ac

<p> ئەڤ ڤەكۆلینە بزاڤەكە ذ بۆ دیاركرن و بەرسڤدانا وێ‌ چەندێ یە،‌ كا ئایا هەڤتێكستی ب تنێ‌ كارلێكرنە و هەبوونا پەیوەندیێ یە دناڤبەرا تێكستەكی و تێكستەكێ‌ دی یان چەند تێكستێن دیتردایە، ئەڤجا چ یێن بەارهیێ بن یان یێن هەڤچەرخ؟ نەخێر، بەلكو زێدەباری وێ‌ چەندێ‌ ژی ب واتایا كارلێكرن و گرێدان و هەبوونا پەیوەندیێ یە دناڤبەرا تێكست و بەرهەمێن ئێك نڤێسەری ژی دا دهێت. هەڤتێكستی ب رەنگەكێ‌ گشتی بۆ سێ‌ جۆران هاتیە دابەشكرن: هەڤتێكستیا خۆدی: تێدا كارلێكرن و تێكداچوون و پەیوەندیكرن دناڤبەرا تێكستێن ئێك نڤێسەریدا دروستدبیت. هەڤتێكستیا ناڤەكی: تێدا كارلێكرن و پەیوەندیا تێكستێن نڤێسەریە ل گەل تێكستێن هەڤچەرخێ‌ وی. هەڤتێكستیا دەرەكی: تێدا ئێك تێكست كارلێكرن و تێكداچوونێ‌ ل گەل هژمارەكا مەزن ژ تێكستان دكەت.</p> <ul> <li class="show"> ئەڤ ڤەكۆلینە راوەستیانەكە ل سەر دیاركرنا گرنگترین شێوازانە، یێن كو دناڤبەرا هەرسێ دیوانانێن هاتینە هەلبژارتن (شین و شادی، دلستان، پاهيز) ژ جۆرێ‌ هەڤتێكستیا خۆدی هاتینە بكارهینان، ئەو شێوازە ژی ل پشتی پراكتیزەكرنێ‌ دیاربوویە هەڤتێكستیا خۆدی ب وەرگرتنا گەلەك پەیڤ و دەربرین و هزر و واتایان دناڤبەرا واندا هاتیە ئەنجامدان، ئەڤە بۆ هندێ‌ دزڤریت هوزانڤانی ڤیایە هەمان هەلویست وئەزموونێن خۆ یێن د تێكستێن بەراهیێدا دناڤ تێكستێن خۆیێن ل دویڤدا ب ئازرینیت و بەرچاڤبكەت؛ چونكی ئەڤێ‌ چەندێ‌ رولەكێ‌ گرنك و مەزن د ئەزموونا وی داهێنەراندا گێرایە. دیسان شێوازێ هەڤتێكستیا خۆدی دناڤبەرا بەرهەمێن ئێک نڤێسەری بخودا دبیتە بنەمایەك ژبۆ جوداكرن و نیاسینا سیما و تایبەتمەندێن شێوازێ‌ نڤێسین و بەرهەمهینانا هەر نڤێسەرەكی یان هوزانڤانەكی ژ ئێكێ‌ دیتر.</li> </ul> <p>پەیڤێن سەرەكی: شێواز، هەڤتێكستی، تێكست، خۆدی، كارلێكرن، پەیوەندی، وەرگرتن، دیوان.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/296 2023-05-16T09:08:10+00:00 ئومێد عزيز مسته‌فا umed.mstafa@su.edu.krd

<p>ئه‌م توێژينه‌وه‌يه‌ به‌شێوه‌یه‌كى گشتى خۆى له‌وه‌دا ده‌بينێته‌وه‌، كه‌ گفتوگۆ يان ديالۆگ وه‌كو یه‌كێك له‌ هونه‌ره‌ گرنگه‌كانى زمان و ئاخاوتن به‌گشتى و گرنگى له‌ ناو ئه‌ده‌بدا به‌تايبه‌تى به‌كارهاتووه‌، هونه‌رى گفتوگۆ به‌هۆى گرنگيیه‌كه‌يه‌وه‌ له‌ زۆربه‌ى جومگه‌و به‌شه‌كانى زمان و ئه‌ده‌بدا به‌شێوه‌يه‌كى به‌رچاو سوودى لێوه‌رگيراوه‌، له‌ هه‌ندێك كاتدا وه‌كو به‌شێكى سه‌ره‌كى به‌ مه‌به‌ستى گه‌ياندنى بيرۆكه‌ سه‌ره‌كيیه‌كانى ناوده‌ق سه‌يركراوه‌. هه‌روه‌ها مه‌به‌سته ‌سه‌ره‌كییه‌كه‌و گرنگی بابه‌ته‌كه‌‌ خۆی له‌ ساغكردنه‌وه‌و یه‌كلاكردنه‌وه‌ی بۆچوونه‌كانی باختیندا ده‌بینێته‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ هونه‌ری گفتوگۆ له‌ شیعرى كورديدا، به‌تایبه‌تی له‌ شیعری كلاسیكی كوردیدا. له‌كاتێكدا باختین به‌شێوه‌یه‌كی گشتی شیعری له‌ هونه‌ری دییالۆگ بێ به‌ش كردووه‌و پێی وایه‌ شیعر له‌ دیالۆگ خاڵییه‌، به‌تایبه‌تی كه‌ شیعرو په‌خشان لێك جیاده‌كاته‌وه‌و باوه‌ڕی وایه‌ ڕۆمان باشترین نموونه‌ی دیالۆگه‌، به‌ڵام جۆره‌كانی شیعر به‌م جۆره‌نیيه‌و هونه‌ری گفتوگۆیان تیادانییه‌. بۆئه‌م مه‌به‌سته،‌ وێڕای نموونه‌ی چه‌ند دێڕه‌ شیعرێكی شاعیرانی كۆن و نوێی شیعری كوردی، بۆجۆره‌كانی دیالۆگ له‌شیعردا، چه‌ند دێڕه‌ شیعرێكی نالی و سالم و كوردی، كراوه‌ به‌ كرۆكی توێژینه‌وه‌كه‌، بۆ سه‌لماندنی هونه‌ری گفتوگۆ له‌شیعردا.</p> <p><strong>وشه‌ سه‌ره‌كیيه‌كان:</strong> شیعر، گفتوگۆ، نالی، سالم ، كوردی.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/453 2023-09-20T11:13:16+00:00 په‌روین عه‌بدولڵا خدر barween.khudhur@su.edu.krd

<p>ئەم توێژینەوەیە لەژێر ناونیشانی (شیعریەتی پارادۆكس : لە نموونە شیعرەكانی شیعری شێركۆ بێكەس و لەتیف هەڵمەتدا) دایە. هەوڵ دەدەین شیعریەتی پارادۆكس لای هەردوو شاعیر بخەینەڕوو .</p> <p>چەمكی شیعرییەت و پارادۆكس لە ناو گوتاری ڕەخنەی نوێی ئەدەبی هاوچەرخدا شوێنی گرنگی و تێڕامانە، بەپێ بیروڕاكانی هەندێ لە ڕەخنەگران و شارەزایان لە بواری ڕەخنەی ئەدەبییدا شیعرییەت زیاتر پەیوەندی بە شارەزایی بە كارهێنانی زمانە لای شاعیر، زمانی شیعری یەكێكە لەو چەمكانەی، كە پەیوەستە بە هێمای نامۆناوێز لە دەقی شیعریدا، شاعیر زمانی سادە بەلاوە دەنێت زمانێك تایبەت بەخودی خۆی بنیاد دەنێت تایبەتمەندی خودی شاعیر و شێوازی نووسینی شاعیر بە دەقەكانیانەوە دیار دەبێت. لێرەدا گرنكی دەق لەوەدا خۆی دەبینێتەوە، شاعیر تا چەند توانای هزر و دەسەڵاتی خۆی نیشانی خوێنەری دەدات، تاچەند دەتوانێت لەڕێگای دەقەكانییەوە خوێنەر بەدوایی واتاییی دەق كێش بكات بەدوای پارادۆكس و دژەواتاكان بگەڕێت و كۆدەكان بشكێنێنن وپەی بە نەهێنەكانی شاعیر ببەن . ڕۆڵی خوێنەر لە ڕۆڵی شاعیر كەمتر نییە لە بنیاتنانی دەقی شیعریدا، خوێنەری بە توانا و خاوەن پاشخانی ئەدەبی ڕۆڵی لە بنیاتنانی دەقی زیندوودا هەیە . لەم توێژینەوەیەدا هەوڵدەدەین شیعرییەتی پارادۆكس لەلای هەردوو شاعیری ناوبراو بخەینەڕوو .</p> <p> لەم توێژینەوەیەدا ڕێبازی (شیكاری – وەسفی) مان بەجێگەیاندووە، لەگەڵ ئەمەشدا تاڕادەێك ڕیبازی شیكارییەكی پێوەریمان پەیڕەو كردووە، تا چ ڕادەیەك هەردوو شاعیر پارادۆكسی لە بەرهەمەكانییاندا ڕەنگیداوەتەوە، بەتێروانینی دەقەكانی هەر دوو شاعیر، كە لەیەك سەردەم ژیاون، یەك نەتەوەیی، كلتوری، ئایین و زمانیان هەیە . شیعرییەتی پارادۆكس لەدەقەكانیان دەخەینەڕوو.</p> <p> </p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/153 2023-01-16T06:30:58+00:00 ئاری قادر محەمەد ariqadir65@gmail.com هەیسەم شەعوبی ئیبراهیم Hathamshaoobi54@gmail.com ڕزگار محەمەد شێخ محەمەد rizgar.shikhmohamad@su.edu.krd

<p>ئەم توێژینەوەیە لەسەر ڕێبازی مێژوویی و وەسفی ئەنجام دراوە، بەشێوەیەکی زانستی ناوەڕۆکی ئەم توێژینەوەیە لەچەند بابەتێک پێکهاتووە: بابەتی یەکەم تایبەتە بە سەرەتای دروستبوونی سروودی نەتەوایەتی و ئەو هۆکارە ڕامیيارانەی کە ڕۆڵی هەبووە لەو بوارەدا. بابەتی دووەم بریتییە لە مێژووی هۆنراوەی نەتەوایەتی لەکوردستان و ڕۆڵی شاعیر لە چاندنی تۆوی بیری نەتەوایەتی و خۆشویستنی خاک ونیشتمانی کوردان. بابەتی سێیەم بریتییە لە ڕۆڵی زێوەری شاعیر وەک پێشەنگێک لە ناساندن و بڵاوبوونەوەی ئەو سروودانە. ئەمەش ئەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە شاعیر لە سروودی نەتەوایەتیدا گرنگترین ڕۆڵ و کاریگەریی بەرچاوی هەبووە، لە چاندنی تۆوی خۆشویستن و دڵسۆزی و بەرگری کردن لەخاک و نیشتمان. ئامانجی ئەم توێژینەوەیە تیشک خستنە سەر ئەو ڕۆڵەیە کە شاعیر بینیویەتی لە سەرەتای دروستبوون و فێرکردن و بڵاوبوونەوەی سروودی نەتەوایەتیی لەناو گەنج ولاوان و کۆمەڵەگەی کوردەواریدا.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/517 2024-03-28T14:12:13+00:00 كانیاو قادر عەلی kanyaw.qadr@uor.edu.krd سافیە محەمەد ئەحمەد safya.kurde@uor.edu.krd

<p>ئەدەب بەرهەمى نەستە و ئەو زمانەى پێى دەنووسرێت خاوەن سیما و تایبەتمەندى خۆیەتى؛ بۆیە ئەدگارێکى جیاکارى هەیە لەگەڵ هەموو جۆرە دەربڕین و نووسێنێکى تر، هەر ئەمەش بۆتە هۆکارى&nbsp; لەیەک نزیکى و هاوبەشبوونى ئەدەبى جیهانى لە چەندان خەسڵەت و بونیاتە هاوبەشەکانى هەر ژانرێک لە ژانرەکان.</p> <p>شیعریش وەک بەشێک لە ئەدەب، چ لەڕووى ڕوخسارەوە چ ناوەڕۆکەوە، لەم لایەنە بەدەر نییە و لە پاڵ ئەمەشدا بە پێى شێوازى شاعیرەکە و ئەو قۆناغەى ئەدەبییەى تێیدا هاتۆتە بەرهەم هەڵگرى تایبەتمەندى و ناسنامەیەکى دیارکراوى خۆیەتى. هاوبەشی و لێکنزیکى دوو دەقى ئەدەبى شتێکى ئاسایی و&nbsp; هەبووە، چ بە شێوەى ڕاستەوخۆ لە ئەنجامى کاریگەربوونى نووسەر و شاعیرێک بێت بە نووسەر و شاعیرێکى تر، چ بە شێوەیەکى ناڕاستەوخۆبێت و لە ئەنجامى هاوبەشبوونى ئایین و کەلتوور و ڕۆشنبیرى هاوبەش بێت، کە هەندێک جار نووسەرەکان بەو هۆکارانە کارتێکراو دەبن و هەمان تێڕوانینیان بۆ دیاردە و جیهانە دەوروبەر بۆ دروست دەبێت، لە ئەنجامدا دەقى لەیەکچوو بەرهەم دێن؛ بۆیە&nbsp; لەو سۆنگەیەوە ئەو توێژینەوەیە لە ژێر ناونیشانى(بەراوردى شیعرى " گل فراموشم مکن " ى (ئیرەج میرزا) و " لەبیرم مەکە " ى (هێمن موکریانى) لە ژێر ڕۆشنایى قوتابخانەى ئەمریکى ئەنجامدراوە.</p> <p>ئەم توێژینەوەیە بەراوردى ئەم دوو دەقە شیعرییەى کردووە لە چوارچێوەى پرەنسیپ و تایبەتمەندییەکانى ئەم قوتابخانە بەراوردییە و بە پێى پلانێکى زانستى&nbsp; توێژینەوەکە، جگە لە پێشەکى، بەسەر دوو بەش دابەشکراوە. بەشى یەکەم، تایبەتە بە لایەنى تیۆرى و باسەکانى چەمک و زاراوەى ئەدەبی بەراورد، مێژووى سەرهەڵدانى ئەدەبی بەراورد، گرنگى بەراوردى ئەدەبى و تایبەتمەندییەکانى قوتابخانەى بەراوردى ئەمریکى باسیان لێوە کراوە. بەشى دووەمیش تەرخانکراوە بۆ لایەنى بەراوردکردنى هەردوو دەقەکە، تەوەرەیەکیان تایبەت کراوە بە لایەنە لێکچووەکانى هەردوو دەقەکە و تەوەرێکیشیان تایبەتکراوە بە لایەنە جیاوازەکانى هەردوو دەقەکە. لە کۆتایشدا ئەنجامەکانى توێژینەوەکە لە چەند خاڵێکدا خراونەتەڕوو لەگەڵ لیستى ئەو سەرچاوانەى سوودیان لێوەرگیراوە و پوختەى توێژینەوەکەش بە زمانى ئینگلیزى خراوەتەڕوو.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/155 2023-01-17T07:30:57+00:00 حەیدەر لەشکری haidar.lashkry@koyauniversity.org

<p>بابەتی ئەم توێژینەوەیە، بەشداریی و هەڵوێستی زانایانی کوردە لە بیرکدنەوەی فەلسەفیی، لە شارستانیەتی ئیسلامیدا. تێیدا تیشک خراوەتە سەر پەيوەندى كورد بە بيركردنەوە بە گشتى و بيركردنەوەى فەلسەفييانە بەتايبەتى، بريتييە لە مێژووى گەشەسەندنى تێگەيشتنى كوردەکان لە باوەڕە ئايينيەكە خۆى، كە ئيسلامە. دەستەبژێری كوردى، کە زیاتر بریتی بوون لە زانا ئایینییەکان، &nbsp;تێكەڵ بە ئەزموونى ئايينى قوتابخانە فيقهييە سەنتەرگەراكان ببوون، تێز و ڕوانگەى ئەوانيان قەبوڵكردبوو. لێرە بەدواوە ئەگەر كورد سەرەدەرى لەگەڵ بيركردنەوەى سیسته‌ماتیك، ئەوا لەڕێگاى ئەو دەستەبژێرە و لەدووتوێى ئەو تێز و ڕوانگەيەوە بووە، کە گەڵاڵەیان کردووە لەبارەی کایە زانستییەکانی پانتایی ئیسلامی، لەوانەش فەلسەفە و مه‌نتق. هەندێک لەزاناکان ڕاستەوخۆ بەشداریان کردووە لەبەرهەمهێنانی ئەم زانستانە، هەندێکیشیان بە کاریگەریی لاگیریی مەزهەبی و هەڵوێستیی باوەڕیانەیان دژایەتیان کردووە. بەڵام بەگشتی ڕۆڵی زانا کوردەکان لە برەودان بە زانستە فەلسەفییەکان جێگەی سەرنج بووە و تا درەنگانێک، بەشێک لەم زانستانە، لە بنکە ئایینی – زانستییەکانی کوردستاندا دەخوێنران.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/146 2023-01-20T14:12:05+00:00 هيوا حەميد شەريف hewa.hameed@koyauniversity.org

<p>ناسيۆناليزم يەكێكە لە ديارترين ڕەوتە سياسييەكانى مێژوو كە كاريگەرييەكى گەورەى لە سەر يەكلاكردنەوەى چارەنووسى نەتەوەكان هەبووە، بە تايبەتى لە مێژووى نوێ و هاوچەرخدا، ئەم ڕەوتە سەربارى ئەوەى ئامرازێكە بۆ پارێزگار يكردن لە ناسنامە و بوونى نەتەوەكان, فاكتەرێكى گرنگيش بووە لە دامەزراندنى بەشێك لە دەوڵەتە تازەكان. لەم سۆنگەيەى كورد خاوەنى قەوارەيەكى سياسى نەبووە ؛ هيچ نەتەوەيەك هێندەى ئەو پێويستى بە بنيادنانى ناسيۆناليزم نەبووە تاوەكو نەتەوەييانە لە پرسە سياسيەكەيدا هەنگاو بنێت, بۆ ئەمەش كاركردن لە سەر بنەماكانى نەتەوەبوون ئاڕاستەيەكى دروست بووە لە گەيشتن بەم ئامانجە.</p> <p>(پيرەمێرد) يەكێكە لە ديارترين كەسايەتى كورد كە لە نيوەى يەكەمى سەدەى بيستەم هەوڵێكى زۆرى دا بۆ هێنانەدى ئەو بنەمايانە، ئەم توێژينەوەيە هەوڵێكە بۆ خستنەڕووى ڕۆڵ و چالاكييەكانى ناوبراو لەم بوارەدا و دەستنيشان كردنى هەنگاوەكانى و ئەو ئالنگارييانەى لەم چوارچێوەيەدا ڕووبەرووى بۆتەوە. توێژينەوەكە بە پشت بەستن بە كۆكردنەوەى زانيارى لە سەرچاوەكان و خستنەڕوويان و دواتر لە ڕێگاى بەكارهێنانى ميتۆدى بەراوردكارى هەوڵيداوە ئاستى كاريگەرى هەوڵەكانى (پيرەمێرد) لە سەر تاكەكانى كۆمەڵگا و ئەو گۆڕانكارييانەى لە شێوەى بيركردنەوەيان دروستى كردووە بخاتەڕوو.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/151 2023-01-15T22:01:32+00:00 دڵشاد مەحموود عەبدولڕەحمان dilshad.m.a@su.edu.krd جەنگاوەر مستەفا هەمزە jangawrmustafa@gmail.com

<p>لە دوای نسكۆی شۆڕشی ئەیلول لە (1975)، حكومەتی بەعس بە شێوازێكی نەخشە بۆ كێشراو، كەوتە جێبەجێكردنی سیاسەت، نەخشە و پیلانەكانی لە كوردستانی عێراق، هەر لەو چوارچێوەیەدا حكومەتی بەعس، پرۆسەكانی ڕاگواستنی دانیشتوان و وێرانكردنی گوندەكانی ناوچە سنوورییەكان خستە بواری جێبەجێكردنەوە، بەم هۆكارەوە بەشێكی زۆر لە دانیشتوان و گوندەكانی ناوچەی بارزان، ڕووبەڕووی سیاسەتی ڕاگواستن و وێرانكردن بوونەتەوە، بەپێی زانیاریییەكانی نێو بەڵگەنامە فەرمییەكان، پاڵپشت بەو زانیارییانەی لە میانەی سازدانی دیدار لەگەڵ خەڵكی ناوچەكە بە دەست هاتوون و هەروەها وتەكانی نێو سكاڵای گەواهیدەرەكان لە دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق، سیاسەتی حكومەتی بەعس لەو بارەیەوە پشت ڕاست دەكەنەوە، لە (1975)ەوە بەدواوە شاڵاوەكانی ڕاگواستن لە لایەن حكومەتی عێراق لە دژی بارزانییەكان بە چەند پرۆسەیەكی جیاواز جێبەجێكراون، پرۆسەی یەكەم لە (1975- 1978)، پرۆسەی دووەم لە (1978- 1980)، پرۆسەی سێیەم لە (1980- 1981)، سەرەڕای ئەمانە لە ئەنجامی كاریگەری سیاسەتەكانی حكومەتی بەعس، چەندان لێكەوتە و شوێنەواری نەرێنی سیاسی، ئابووریی، كۆمەڵایەتی و...هتد، لە دژی ناوچەكە و دانیشتووانەكەی لێكەوتەوە، تەنانەت بە تەواوی هەوڵی سڕینەوەی ناوچەكە دراوە، هەریەكە لە بەڕێوەبەرایەتی ناحییەكانی بارزان لە ساڵی (1977)دا، شێروان مەزن لە ساڵی (1982)دا لە لایەن حكومەتی بەعس بە یەكجاری هەڵوەشێندرانەوە. توێژینەوە لەبارەی سیاسەتی حكومەتی عێراق بەرامبەر بە ڕاگواستن و كۆچپێكردنی زۆرەملێی دانیشتووانی بارزان، تێكدان و وێرانركردنی گوندەكانی ناوچەكە گرنگی زۆری هەیە، ئەمەش وێڕای ڕۆڵی مێژووی ناوچەكە و دانیشتووانەكەی لە قۆناغە جیاوازەكانی مێژووی سیاسی كوردستانی عێراق، بەشێوەیەكی ئەكادیمی لای لێ نەكراوەتەوە و گرنگییەكی ئەوتۆی پێنەدراوە، بۆیە دەكرێت لە توێژینەوەیەكی لەم شێوەیەدا تاڕادەیەك تیشك بخرێتە سەر سیاسەتی حكومەتی بەعس، لە بەرامبەر ناوچەكە و دانیشتووانەكەی لە ساڵانی (1975- 1981).</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/468 2023-11-14T09:06:34+00:00 مەغدید خدر ئەحمەد سەپان magded.sapan@su.edu.krd

<p>دەرکردنی یەکەم ڕۆژنامەی کوردی بەناوی: "کوردستان" لە ٢١ی نیسانی ١٨٩٨ لە قاهیرە، بۆ گەلی کورد، کردنەوەی دەرگایەکی مەزن و پێویست بوو، لەو ڕێگایەوە کورد بتوانی درێژە بە خەباتی ڕەوای خۆی بدات و هێمنانە و لەسەرخۆ، بۆ خەبات و تێکۆشان ئامادەی بکا. دەرکردنی یەکەم ڕۆژنامەی کوردی، لەلایەن میرێکی کورد، ئەو خەباتەی ئاسانتر کرد، چونکە خوێنەران، وەک خۆی پەیام و ئامۆژگارییەکانیان وەردەگرت.</p> <p>لە یەکەم ڕۆژنامەی کوردی، هەموو ئەو بابەتانەی لەدەرگایان دەدرا، جاری یەکەم بوون لە مێژووی ڕۆژنامەگەريی کوردی لەسەریان بنووسرێ، لە ڕاستیدا هیچ ڕەچێتەیەکیش نەبوو، کە میقداد مەدحەت بەدرخان و عەبدولڕەحمان بەگی برای لەسەری بڕۆن، کە ناوەڕۆکی ڕۆژنامەکەیان چۆن پڕبکەنەوە، لەگەڵ ئەوەشدا بە هەڵسەنگاندنی یەکەم ڕۆژنامەی کوردی تێدەگەین، کە کوڕانی مەدحەت بەگ لە میسر و لە ئەوڕوپا، ڕۆژنامەیەکیان بە ناوەڕۆکێکی زۆر دەوڵەمەند و تێر دەرکردووە، هەتا یەک کورد لەژیان مابێ، شانازی پێوە بکا.</p> <p>بە خوێندنەوەی هەموو ژمارەکان دەردەکەوێ، کە ڕۆژنامەی "کوردستان" لە دەرگای هەموو ئەو بابەتانەی داوە، کە بۆ کۆمەڵگای کوردەواری نەک تەنیا ئەو کات، بەڵکو هەتا ئێستاش زۆر گرنگن و هەنووکەیی خۆیان لەدەست نەداوە لەوانە: مێژوو، سیاسەت، ئەدەب، کۆمەڵایەتی، پەیوەندی نێودەوڵەتی، عەدالەت، پەروەردە...هتد. کوڕانی بەردخان بەگ، توانییان بناغەیەکی زۆر باش و جوان و پتەوی ڕۆژنامەگەريی کوردی دابمەزرێنن.</p> <p>جاری یەکەمە توێژینەوەیەک لەسەر بابەتی: دادپەروەری – عەدالەت لە ڕۆژنامەی "کوردستان" دەکرێ، کە پێشتر لایەکی شاراوە بووە و توێژەرانی کورد نەک لەسەر ناوەڕۆکی یەکەم ڕۆژنامەی کوردی، بەڵکو لەسەر ڕۆژنامەکانی دواتر و سەردەمیشیان نەنووسيووە. پشتگوێخستنی ئەو لایەنە گرنگە، بۆشاییەکی گەورەی لە ڕۆژنامەگەريی کوردی دروستکردووە و نەتواندراوە وەک پێویست سوود لە مێژوو و ئەزموونەکانی ڕابردوو وەربگیردرێ لێیەوە فێربین، بۆیە ئەگەر کەموکورتییەک لە ڕۆژنامەگەريی کوردی ئێستا هەبێ، دەکرێ بە یەک لە هۆکانی دابندرێ.</p> <p>لەو توێژینەوەیە دا بەناوی: (<strong>عەدالەت لە ڕۆژنامەی "کوردستان"</strong>)، زۆر بە وردی باس لە عەدالەت لە کۆمەڵگای کوردەواری ئەو سەردەم کراوە، هەروەها چەند جار و لە چەند ژمارە و لاپەڕە و چ بابەتێک ناوی هاتووە و ئامانج لە باسکردن و نووسین لەسەر ئەوە چ بووە، هەمووی پەنجەی بۆدرێژکراوە و بە وردی باس و شیکردنەوەی بۆکراوە. هەروەها باس لە مانا و سەرهەڵدانی عەدالەت – دادپەروەری لە مێژوو و شارستانیەتی یۆنانی کۆنیش بە کورتی کراوە.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/307 2023-05-19T19:56:28+00:00 زریان جیزنی محەمەد sazan.pirbal@su.edu.krd

<p>ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ تایبه‌ته‌ به‌ ڕۆحه‌ مه‌زنه‌ پیرۆزه‌كان له‌ ئایینی یارسان (كاكه‌یی) دا و ناسینه‌وه‌یان له‌ ڕێگا‌ی كه‌لام و تێكسته‌ پیرۆزه‌كانیانی یارسان و فه‌لسه‌فه‌ی دۆنای دۆن. فه‌لسه‌فه‌ی دۆنای دۆن كێل و گه‌وهه‌ری ئایینی یارسانه‌ (گواستنه‌وه‌ی ڕۆحه‌كان له‌ قاڵبێك بۆ قاڵبێكی تر یان سورانه‌وه‌ی ڕۆحی مرۆڤ) دۆنای دۆن سه‌ره‌تا و بناغه‌ی زۆربه‌ی ئایین و فه‌لسه‌فه‌كانه‌.‌ ئایینه‌ دێرینه‌كانی رۆژهه‌ڵاتی به‌ر له‌ ئیسلام له‌سه‌ر دۆنای دۆن دامه‌زراون، وه‌ك (میترایی، زه‌رده‌شتی، زه‌روانی، بودایی...هتد).</p> <p>بڕوادارانی ئایینی یارسان به‌ پێی فه‌لسه‌فه‌ی دۆنای دۆنی ئایینه‌كه‌یان، ڕۆحه‌ مه‌زنه‌كان ده‌ناسنه‌وه‌ و لایان پیرۆز به‌ هی خۆیان ده‌زانن. ئه‌گه‌رچی به‌شێك له‌ ڕۆحه‌ مه‌زن و پیرۆزه‌كان ڕۆڵ و پێگه‌یان هه‌بووه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی جوگرافیای كوردستان و ئایینی یارساندا.</p> <p>له‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا چه‌ند نموونه‌یه‌كمان له‌ ڕۆحه‌ مه‌زن و پیرۆز و ناسراوه‌كانی ئایینی یارسان وه‌رگرتووه،‌ كه‌ له‌ تێكسته‌كانی سه‌ره‌نجامی پیرۆزدا هاتووه‌. هه‌ر به‌ پێی ڕاڤه‌كاری تێكسته‌ پیرۆزه‌كانی سه‌ره‌نجام دۆنه‌كان ده‌ناسینه‌وه‌ و به‌راوردیان ده‌كه‌ین كه‌ چ ڕۆڵ و پێگه‌یه‌كیان هه‌بووه‌ له‌ كاتی خۆیدا (دۆن و ده‌وره‌ی تردا)، كه‌ ده‌كه‌ونه‌ ده‌ره‌وه‌ی جوگرافیای كوردستان و ئایینی یارسان.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/518 2024-03-28T14:38:09+00:00 شیلان یاسین خدر shelan.khidhir@su.edu.krd

<p>ئەم توێژینەوەیە هەوڵدانێكە بۆ دەستنیشانكردنی ڕۆڵ و كاریگەری و پێگەی ژنی كورد لە بواری&nbsp; ڕاگەیاندن دا، بە تایبەت&nbsp; لە ڕادیۆ كوردییەكاندا&nbsp; و&nbsp; پیشەی بێژەری&nbsp; بە نموونە وەرگیراوە. جا بۆیە، ئامانج و ئەوەی زیاتر هاندەر بووە بۆ ئەنجامدانی ئەم توێژینەوەیە، بریتییە لە وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارە: ئایا ژنانی كورد لە دەزگا&nbsp; ڕادیۆییەكانی كوردستان ڕۆڵیان لە چ ئاستیكدایە؟ توێژینه‌وه‌كه‌ &nbsp;لە دوو&nbsp; بەشی&nbsp; تیۆری و یه‌ك به‌شی پراكتيكی و له‌ كۆتايیشدا ئه‌نجام و پێشنیاز و&nbsp; راسپاردە و سه‌رچاوه‌كان پێكهاتوون‌. لە ڕووی میتۆدەوە، ئەم توێژینەوەیە، توێژینەوەیەكی وەسفییە، جۆری رێبازی&nbsp; ڕووپێوییە، كۆمەڵگای ئەم توێژینەوەیەش پێكدێت لە (دەنگی كوردستان و ڕادیۆ زاگرۆس). <strong>لە ئەنجامی ئەم توێژینەوەیە و گەڕانەوەی فۆڕمەكانی ڕاپرسی و وەڵامەكانیان گەیشتینە چەند ئەنجامێك، لەوانەش: </strong></p> <ul> <li><strong>بێژەرانی ژن، ڕەگەزێكی سەرەكی ڕادیۆن و بە نەبوونی ژنانی بێژەر ڕادیۆ وەكوو شەكەت و جەستەیەكی بێ ڕۆح وایە.</strong></li> <li><strong>بێژەرانی ژن لە دەزگاكانی ڕاگەیاندن زۆرینەیان گەنجن و بە ئارەزووی خۆیان هاتوونەتە ئەم بوارە. </strong></li> </ul>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/519 2024-03-28T14:44:32+00:00 كاروان صديق بلباس karwan.bekr@su.edu.krd

<p>ان البحث الموسوم (التخطيط العماري في قلعة أربيل على ضوء اللوح الآشوري المحفوظ في متحف اللوفر) يساهم في دراسة وتحقيق موضوع عمارة مدينة أربيل في ضوء الحجر الرخامي المنحوت بمشاهد إطلالة قلعة أربيل، المحفوظ حاليا في متحف اللوفر في باريس تحت الرقم (AO-19914). تثبت الكتابات المسمارية الآشورية أن أربيل اسمها القديم (أربا-ئيل)، تعد احدى المدن الآشورية المحصنة خلال حكم الدولة الآشورية الحديثة (911-612 قبل الميلاد)، إلى جانب عواصم آشورية أخرى مثل (آشور ونينوى وخرساباد وكالخو)، نظرا لموقعها المهم بين المناطق الوسطى والمناطق المحيطة بحدود الدولة الآشورية، فهي تعدَ بمثابة احدى المراكز الدولة الآشورية.</p> <p>لعبت الكثافة السكانية والنشاط الاقتصادي وتأثير البيئة الطبيعية والمكون الجغرافي لمدينة أربيل دورًا فاعلًا في الحياة الآشورية. لطالما اعتبر الآشوريون أربيل على أنها مقاطعتهم الرئيسية وكان لهم حاكم خاص يزود الجيش الآشوري بالمؤن في المجال العسكري ويسلحهم خلال الحملات الحربية. لذلك لعبت إلى جانب مدينتي آشور ونينوى، دورًا دينيًا مهمًا كمركز عبادة للإلهة عشتار وأداء العديد من الطقوس لها، لأنها كانت المدينة مركزاً للفؤول وللأرصاد الفلكي لملوك الدولة الآشورية.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement## http://journal.kurdish-academy.dev.krd/index.php/ka/article/view/195 2023-02-24T12:37:07+00:00 Kurdistan Rafiq Moheddin (koyi) kurdistan.moheddin@gmail.com Roberta Youel Jajo robertayouel@gmail.com

<p>As the key component of success and achievement, persuasive strategies are used in academic discourse. The purpose of this paper is to investigate how persuasive strategies are employed in academic discourse for achieving development and success. In this research, a mixed-method is used to collect data, and the researcher adopted Connor and Lauer's (1985) theory to analyze the data. The data of this paper consists of three public academic speeches, delivered on the same occasion 'Graduation Ceremony' by the rectors of three top universities; Dr Muslih Mustafa previous president of Soran University, Dr Bruce W. Ferguson president of American University of Sulaimani and Dr Dawood Sulaiman Atrushi president of Duhok University, in Kurdistan Region, ranked as first, second and third, according to UniRank (2021). Despite facing some challenges, the findings of this study demonstrated that the three rectors have a positive attitude towards the use of persuasive strategies. That is, they employed persuasive strategies, but they treated them differently in their speeches, as significant tools for encouraging their university staff to do more research with high quality and having considerable citations which in turn resulted in having topped the identified universities via meeting the UniRank selection criteria during the academic year of 2020-2021.</p>

2024-03-28T00:00:00+00:00 ##submission.copyrightStatement##