گۆڤاری ئەکادیمیای کوردی

پێوانه ی كار لە ڕووی واتاوه به پێی ڕێبازی ئۆزگۆد

د. خەسرۆ ڕەسول — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

پوخته‌

توێژینه‌وه‌كه‌ته‌رخانكراوه‌ بۆ (پێوانه‌كردنی كار ‌له‌ڕووی واتاوه‌). كار وه‌كو كه‌ره‌سته‌یه‌كی سه‌ره‌كیی ڕسته‌ له‌ڕووی واتاوه ‌لێیكۆڵراوه‌ته‌وه و پێوانه‌ی بۆ دیاركراوه‌. ئه‌م پێوانه‌یه‌ی بۆ كار دیاركراوه‌، له‌ژیر كاریگه‌ریی بۆچوونی ئۆزگۆد بووه‌، كه‌ پله‌ی بۆ ئاوه‌ڵناو دیاركردووه‌. منیش حه‌وت پله‌م بۆ كاره‌دژواتاكان دیاركردووه‌ و له‌ پله‌دارییه‌كه‌دا، مۆڕفیمه‌كانی ڕاده‌، نه‌رێ و ئاوه‌ڵكار به‌شدارییان تێداكردووه‌. به‌ هۆی دیاركردنی پله‌یه‌كی كار له‌ حه‌وت پله‌كه‌دا، ده‌توانین تا ڕاده‌یه‌كی باش شاره‌زای ده‌روون و ناخی كه‌سی ئاخێوه‌ر ببین، هه‌روه‌ها ڕۆڵێكی گرنگی له‌ چاره‌سه‌ركردنی نه‌خۆشیی ده‌روونیدا هه‌یه‌. توێژینه‌وه‌كه‌ له‌ دووبه‌ش پێكهاتووه‌. له‌ به‌شی یه‌كه‌مدا، باسی بیرۆكه‌ی پێوانه‌ی واتا و جۆره‌كانی پێوانه‌ی واتا كراوه‌‌. له‌ به‌شی دووه‌مدا، باسی پێوانه‌ی واتای كار كراوه‌، له‌وانه‌ ڕێگای جیاكه‌ره‌وه‌ی سیمانتیكی، كه‌ پێموایه‌ له‌ هه‌موویان باشتره‌، چونكه‌ پله‌داره‌ و ناخی ئه‌زموونكار به‌دیارده‌خات و كاریگه‌رشی له‌سه‌ر چاره‌سه‌ریی ده‌روونییه‌وه‌ هه‌یه‌. ‌

وشه‌ كلیلییه‌كان: پێوانه‌كردن، كار، واتا، ئۆزگۆد، ڕاده‌.

چێوەیەکی تیۆری لە نێوان بۆچونەکانی هالیدەیی و فاوسێت لە زمانەوانی ئەرکیدا

پ. د. سەباح ڕەشید قادر - بێگەرد سەلام محەمەدئەمین — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

ناونیشانی ئه‌و توێژینه‌وه‌یه‌ بریتیه‌ لە (چێوەیەکی تیۆری لە نێوان بۆچونەکانی هالیدەیی و فاوسێت لە زمانەوانی ئەرکیدا)یە، كه ‌تیایدا بۆچونه‌كانی فاوسێت سه‌باره‌ت به‌ زمانه‌وانی ئه‌ركی رێكخراو systemic Function Linguistic دوای هالیدەی خستیه‌ڕوو. ده‌ستپێكی بۆچونه‌كانی به‌وه‌ ده‌ستپێده‌كات "من كه‌ ده‌ڵێم هالیده‌ی شاكارترین زمانه‌وانی سه‌ده‌ی بیسته‌مە، ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێ، كه ‌هه‌رده‌م پێموابێ كه‌ ئه‌و له ‌هه‌موو شته‌كانی ڕاسته‌، مه‌رجیش نییه‌ له ‌هه‌موو بۆچونه‌كانی سه‌باره‌ت به‌ ڕێزمانی زمانی ئینگلیزی له‌گه‌ڵیدابم، به‌ڵام ده‌بێ ڕێز له‌و لایه‌نه‌ بگرین، كه ‌هالیده‌ی شوێن په‌نجه‌ی دیارەلەبه‌ره‌وپێشبردنی بیرۆكه‌ی زمان و زمانه‌وانیدا، فاوسێت له‌ بۆچونه‌كانیدا زیاتر دوو ڕێزمانی جیاواز شیده‌كاته‌وه‌، كه‌ به ‌ڕێزمانی سیدنی Sydney Grammar ڕێزمانی كاردیف Cardiff Grammar ناودەبرێن، هه‌ردوو ڕێزمانه‌كه‌ش بۆ ئه‌وه‌یه‌ چۆن بتوانن تیۆره‌ زمانیه‌كان بكه‌ن به‌ مۆدێلێكی زمانی له‌ چوارچێوه‌ی SFL دا، واته‌ زمانه‌وانی ئه‌ركیی ڕێكخراودا.

لێره‌دا فاوسێت هه‌وڵ بۆئه‌وه‌ ده‌دات كه‌ (تیۆر)، له ‌وه‌سفی زمانی جیابكاته‌وه‌، ئه‌وه‌ش وایكرد كه‌وا شیكردنه‌وه‌ی جیاواز بۆ یه‌كه‌كانی فۆڕم و واتا بكات. شیكردنه‌وه‌كانی فاوسێت بۆ ئاستی خوار پاڕسته‌وه داده‌به‌زێ‌، به‌وه‌ش هه‌ندێ زاراوه‌ی وه‌كو یه‌كه‌، و پایه‌، گروپی ناوی و توخم دێته‌ ئاراوه‌، كه ‌پێشتر له ‌ڕێزمانە ئەرکییەکەی هالیده‌ی بەرچاو ناکەوێت. ئەو زمانەوانییەی فاوسێت بە ڕێزمانی دوای هالیدەی ناوده‌برێت. ئێمه‌ هه‌وڵده‌ده‌ین خۆمان له به‌راوردكردنی ئه‌و دوو ڕێزمانه‌ بپارێزین، به‌ڵام ئه‌وه‌ی ناچارمان ده‌كات زیاتر ئه‌وه‌یه،‌ كه‌ فاوسێت خۆی له‌ خستنه‌ڕووی هه‌ر بۆچونێكی تازه‌ی خۆی پێشتر ئاماژه‌یه‌ك به ‌بۆچونه‌كانی هالیده‌ی ده‌دات، ئەوەی پێویستی بەوتنە،ئەوتوێژینەوەیە،بەشێکە لە نامەیەکی ماستەرتیایدا چێوەی تیۆری بابەتەکە دەخاتەڕوو،لەبەرئەوەیە لایەنی تیۆری لەشیکردنەوەکاندا زیاتر باوە.

ڕوونکردنەوەی واتا لە ڕێگای نیشان ڕوونکردنەوەی واتا لە ڕێگای نیشانە زمانی و نازمانییەکان

ڕێژنە ئیسماعیل عەزیز - پ.د. عبدالواحد مشیر مەحمود دزەیی — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

پوختە

ناونیشانی توێژینه‌وه‌كه‌ بریتییە لە (ڕوونکردنەوەی واتا لە ڕێگای نیشانە زمانی و نازمانییەکان)، واتە باس لە نیشانە زمانی و نازمانییەکان دەکات، ڕۆڵیان لە ڕوونکردنەوەی واتا دەخاتەڕوو . توێژینه‌وه‌كه‌ لە چوارچێوەی واتاسازی دا شیکردنەوە بۆ ڕۆڵی نیشانە دەکات و نموونەی پێویستی بۆ دێنێتەوە لە زمانی کوردیدا. گرنگی ئەم توێژینه‌وه‌یه‌ لەوەدایە كه‌ باس لەو فۆرمە زمانیانە دەکات کە چ بە ئاشکرایی، یان بەشاراوەیی واتا ڕووندەکەنەوە و تەم ومژی واتاییەکانی دەڕەوێنێتەوە.

نیشانە ئەو فۆڕمە زمانییەیه‌ كه‌ لەپاڵ فۆڕمە زمانییە دەربڕاوەکان واتا ڕووندەکەنەوە و دەبنە پاڵپشت و بەڵگە بۆ دەرخستنی واتای دەربڕاو. ئامانج لەم باسە تیشک خستنەسەر ڕۆڵی نیشانەیە بۆ ڕوونکردنەوەی واتا، لەم توێژینه‌وه‌یه‌دا گریمانەی ئەوە کراوە کە هەموو دەربڕاوێکی زمانی نیشانەی ڕوونکردنەوەی لەگەڵدایە جا چ زمانیبێت یان نازمانی . ناوەرۆکی توێژینه‌وه‌كه‌ جگە لە پێشەکی و ئەنجام لە دوو بەش پێکهاتووە: بەشی یەکەم تایبەتە بە نیشانە زمانییەکان و ڕوونکردنەوەی واتای سیمانتیکی، ئەم سەردێرانە لەخۆدەگرێت : پەیوەندییە واتاییەکان، پێناسە، پوختە، پاشخانی زمانی، نمونە، وەسف، ڕوونکردنەوە، خاڵبەندی.

بەشی دووەمیش باس لە نیشانە نازمانییەکان و ڕوونکردنەوەی واتای پراگماتیکی دەکات، ئەم سەردێرانە لەخۆدەگرێت: نیشانە مادییەکان، نیشانە سروشتییەکان، نیشانە دەنگییەکان، نیشانە کۆمەڵایەتییەکان، نیشانە دەرونییەکان. لەگەڵ خستنەڕووی لیستى سەرچاوەکان و پوختەیەک بەزمانی عەرەبی و ئینگلیزی.

ڕێككه‌وتن له‌ تیۆری داتاشینی ڕسته‌سازییانه‌دا

حەیدەر حاجی خدر - پ. د. سه باح ڕه شید قادر — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

تیۆری داتاشینی ڕسته‌سازییانه‌ پوخته‌ی بۆچوونه‌كانی ولیه‌م ئۆگرێیدییه‌‌، كه‌ له‌ نێوان ساڵانی 2005 تا 2011 دا له‌ چوارچێوه‌ی كتێبێك و چه‌ند توێژینه‌وه‌یه‌كدا خستویه‌تییه‌ڕوو، سنووری كاركردنی تیۆرییه‌كه‌ سینتاكسه‌، ڕسته‌ و گرێ دانه و كه‌ره‌سته‌‌ی سه‌ره‌كی شیكردنه‌وه‌كانی تیۆرییه‌كه‌ن. هه‌ندێك له‌ بۆچوونه‌كانی له‌م ڕووه‌وه‌ له‌ چوارچێوه‌ی ڕێككه‌وتن (agreement) دا خستونه‌ته‌ڕوو، كه‌ له‌و‌ بۆچوونانه‌ی پێشتر له‌ ئارادابوون جیاوازن. (ڕێككه‌وتن له‌ تیۆری داتاشینی ڕسته‌سازییانه‌دا‌) كه ناونیشانی ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌، به‌نموونه‌ی ئینگلیزیی و كوردی، هه‌وڵده‌دات له‌سه‌ر دوو خاڵ سه‌ره‌كی بووه‌ستێت: یه‌كه‌میان بریتییه‌ له‌ ڕاده‌ی تواناداریی تیۆرییه‌كه‌ له‌ جێبه‌جێكردنی به‌سه‌ر زمانه‌كانی دیكه‌دا، چونكه‌ ئۆگرییدی تیۆرییه‌كه‌ی له‌سه‌ر تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی زمانی ئینگلزیدا داناوه‌، دوه‌میشیان بریتییه‌ له‌ ده‌ستنیشانكردنی ئه‌و جیاوازیی و سه‌رنجانه‌ی له‌ جێبه‌جێكردنی تیۆرییه‌كه‌دا به‌سه‌ر زمانی كوردیدا ده‌كه‌ونه‌وه‌.

سیمانتیكی مه‌عریفی مێتافۆری هه‌ست

هیوا حمید - دیار علی — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

زۆربەی ئەو چەمکە هەستییانەی کە مرۆڤەکان لە ژیانی ڕۆژانەیاندا بەکاری دەهێنن، بە
شێوەیەکی مێتافۆری تێگەیشتنیان لێ دروست دەبێ. بۆیە لێکۆڵینەوە لە دیاردەی مێتافۆر دەبێتە
ئامرازێکی گرنگ بۆ تێگەیشتنێکی گونجاو لە هەستەکان. ئەم توێژینەوەیە لە چوارچێوەی زمانەوانی
مەعریفیدا نووسراوە، بەدواداچوون بۆ مێتافۆرەکانی هەست دەکات، چونکە مێتافۆر بە یەکێک لە
گرنگترین ئامرازەکانی گواستنەوەی زمان لە بەکارهێنانی ڕاستەقینەوە بۆ بەکارهێنانی مەجازی و
ئەدەبی دەبینێت. مێتافۆر بە شێوەیەکی باو لە زمانی ڕۆژانەدا بۆ وەسفکردن و دەربڕینی حاڵەتە
هەستییە جیاوازەکان بەکار دەهێنرێت.
دڵێکی پاکی هەیە
سەری دەکوڵێ
هەستەکانی مرۆڤ وەک بواری سەرچاوە لە پێکهاتەکردنی مێتافۆری چەمکە جۆراوجۆرەکان لە
زۆربەی زمانەکاندا بەکار دەهێنرێن، بۆیە لێکۆڵینەوە لە دیاردەی مێتافۆر دەبێتە ئامرازێکی گرنگ بۆ
تێگەیشتنێکی گونجاو لە هەستەکان. جگە لە ناساندنی مێتافۆر بەگشتی ئەم توێژینەوەیە هەوڵێکە
بۆ ناساندنی میتافۆری چەمکی و لێکدانەوەی دیاردەی مێتافۆر بە دیدێکی نوێ و دیاریکردنی
هەردوو بواری سەرچاوە و ئامانج لە لێکدانەوەی مێتافۆرەکاندا

کۆتبەندکردنی بەرهەمهێنان

ژیلان دلێر هاشم - د. صباح رشید قادر — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئەم توێژینەوەیە لەژێر ناونیشانی (کۆتبەندکردنی بەرهەمهێنان)ە کە زۆرجار بەپێی قۆناغی لێکۆڵینەوەزمانییەکان دوو زاراوەی جیاوازی بۆبەکاردێت:١-blocking ،کە لە کوردیش زۆرجار زاراوەی بلۆککردنی بۆبەکاردێنن،کە بە واتای کۆتبەندکردن دێت،٢-هەندێ جاریش هەیە زاراوەی competition-خودبڕکێ،یان بەرانبەر(المنافسه) عەرەبی دەوستێ.هەردوو زاراوەکە لە ڕووی چەمک میکانزمی کارکردنیان یەکدەگرنەوە،لەوەی ئەگەر خودبڕکێ لەنێوان وشەکۆن و نوێیەکەدا نەیەتەکایە،ئەوە پێویست بەکۆتکردنی هیچ وشەیەک ناکات،هەوڵی ئێمە لەوتوێژینەوەیەدا بۆ خستنەڕووی وردەکاری و میکانزمی کارکردنی ئەو دیاردەیە دەبێ.دەبێ ئەوەش بوترێ،کەوا بلۆککردن هەرچەندە زیاتر بواری وشەکە دەگرێتەوە ،بەڵام هۆکاری بلۆککردنەکە دیاردەکە بۆ هەموو ئاستەکان ڕادەکێشێ.ئێمە ئەو دیاردەیە بەسەرچوار بەشی

سەرەکی دابەش دەکەین، بەوشێوەیەی خوارەوە: دوای پێشەکییەکی کورت. بەشی یەکەم بریتی دەبێ لەسەرەتایەک بۆ ڕوونکردنەوەی چەمک و جۆری زاراوەی بلۆککردن،تیایدا هەندێ نمونەی ئینگلیزی شیدەکرێتەوە.لەبەشی دووەمدا کاریگەری بلۆککردن دەخەینە ڕوو سەبارەت بەدیاردەکانی تری وەکو بەخشتەکردن، چەمکی خودبڕکێ و پەیوەندی بەبلۆککردنەوە.بەشی سێیەم چەمکی مۆرفۆلۆجی دابەشکارانە دەخاتەڕوو بەهەموو وردەکارییەکانیشەوە.بەشی چوارەم بریتی دەبێ لەئەو ئاستانەی ڕۆڵیان دەبێ لە دیاردەی بلۆککردن وەکو ئاستی دەنگسازی، مۆرفۆلۆجی،ڕستەسازی و واتاسازی.کورتەی توێژینەوەکە بەزمانی عەرەبی و ئینگلیزی و ئەنجامە بەدەستهاتوەکان و ڕیزکردنی سەرچاوەکان کۆتایی توێژینەوەکە دەبێ.

کۆتوبەندى مۆرفۆلۆجى لە زمانى کوردیدا

ساهر صباح على - پ. ی. د. عومەر مەحمود کەریم — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

پوختە:

ئەم لێکۆڵینەوەیە بە ناونیشانەى ( کۆتوبەندى مۆرفۆلۆجى لە زمانى کوردیدا )یە، لێکۆڵینەوەکە دەچێتە ناو ئاستى مۆرفۆلۆجییەوە و لە هەندێ باریشدا، پەلى هاویشتووە بۆ ناو ئاستى واتاسازییەوە. لێکۆڵینەوەکە باس لە چۆنیەتى کۆتوبەندى مۆرفۆلۆجى دەکات لە ڕۆنانى وشەدا.

ئەم لێکۆڵینەوەیە بەپێی ڕێبازى وەسفی شیکارى ئەنجام دراوە. لێکۆڵینەوە جگە لە پێشەکى لە دووبەش پێکهاتووە :

لە بەشى یەکەمدا وەکو دەروازەیەک بۆ چوونە ناو بابەتەکە کۆمەڵێک بابەت و چەمک ڕوونکراونەتەوە، وەکو زانیاریە زمانییە مۆرفۆلۆجییەکان لە فەرهەنگدا لەگەڵ چەمک و زاراوەى مۆرفێم.

بەشى دووەمیش تایبەتکراوە بۆ کۆتوبەندى مۆرفۆلۆجى لە زمانى کوردیدا و، ڕوونمانکردۆتەوە، کە ئەو هۆکارانەى دەبنە کۆتوبەندى گیرەکەکان لە زمانى کوردیدا چییە؟

لە کۆتایی لێکۆڵینەوەکەشدا ئەنجامەکان لیستى سەرچاوەکان و پوختەى لێکۆڵینەوەکە بە هەردوو زمانى عەرەبی و ئینگلیزى خراونەتەڕوو.

گۆڕانى زمانى لە نێوان شێوەزارى سۆرانى و گەرمیانى بەپێى تیۆرى شەپۆلەکان، ئاستى دەنگسازى بە نموونە

بەختیار نصرالدین محمد طالب - پ.ى.د. مزگین عەبدوڕەحمان ئەحمەد — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

پوختە

سەرچاوەی گۆڕان و جیاوازییە زمانییەكان دوو شتە: یەكەمیان؛ مرۆڤ ھەمیشە بۆ پڕکردنەوەى پێویستییەكانی خۆی كه‌ره‌سته‌ی نوێی خولقاندووە، دووەم؛ دووركه‌وتنه‌وه‌ی قسه‌پێكه‌ران له‌ یه‌كتر، به‌هۆی لاوازیی په‌یوه‌ندی له‌ كۆندا، له‌گه‌ڵ گۆڕانی زماندا جیاوازیی نێوان قسه‌پێكه‌رانی ناوچه‌ جیاوازه‌كانیش هاتۆته ‌ئاراوه‌.

ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانی: (گۆڕانى زمانى لە نێوان شێوەزارى سۆرانى و گەرمیانى بە پێى تیۆرى شەپۆلەکان، ئاستى دەنگسازى بە نموونە)یە، هەوڵێکە بۆ دەستنیشانکردنى هه‌ندێك لایه‌نی گەشە و گۆڕانى زمانی له‌ شێوەزارى سۆرانى و گەرمیانى بە پێى تیۆرى شەپۆلەکان، واتە کار لەسەر بڵاوبوونەوەى شێوەزارى سۆرانى و گەرمیانى کراوە لە ناو سنورى یەکتردا. لێکۆڵینەوەکە جگە لە پێشەکى و ئەنجام لە دوو تەوەرە پێکهاتووە:

تەوەرى یەکەم: باسى گۆڕانى زمان، سەرهەڵدان و بڵاوبوونەوەى زار و شێوەزاره‌كان، دیاریکردنى سنورى شێوەزارەکانى سۆرانى و گەرمیانى و پەیوەندییان بە یەکترەوە کراوە، ئینجا تیۆرى شەپۆلەکان ناسێندراوە.

تەوەرى دووەم: ئاستى دەنگسازى بە نموونە وەرگیراوە، کە تێیدا بە پێى تیۆرى شەپۆلەکان گۆڕانى دەنگى لە نێوان شێوەزارەکانى سۆرانى و گەرمیانى باسکراوە، دواتریش ئه‌نجامه‌كان خراونه‌ته‌ڕوو.

وشە سەرەکییەكان: زمان، زار، شێوەزار، گۆڕانی زمان، تیۆری شەپۆلەكان

سیماكانی پۆستمۆدێرنیزمی شیعری كوردی ل ه دوای ڕاپەرینی به هاری ساڵی 1991

بهزاد فتاح خورشید - پ.د. عوسمان حمد خضر ده شتی — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئه‌م توێژینه‌وه‌ له‌ ژێر ناونیشانی (سیماكانی شیعری پۆستمۆدێرنته‌ی كوردی) ئاشكرایه‌ كه‌ له‌دوای ڕپه‌رینی به‌هاری ساڵی 1991 ژیانی گه‌لی كورد پێی نایه‌ قۆناغێكی تازه‌ی ژیان، ئه‌ویش به‌ هۆی وه‌رگرتنی سه‌ربه‌خۆی بۆ كوردستان ئازاد بوونی گه‌لی كورد له‌ چنگ رژێمی به‌عس پێشوو، كه‌ سیاسه‌تێكی تۆقێنه‌رو دژواری به‌رامبه‌ر به‌م گه‌له‌ سته‌ملێكراوه‌ به‌كارده‌هێنا له‌ هه‌موو رووێكی ژیان نووسه‌ران ڕۆشنبیرانیش بێبه‌ش نه‌بوون له‌و سانسۆره‌ ناهه‌مواره‌ی كه‌ گه‌لی كورد تێكه‌وتبوو، به‌ڵكو له‌ترسی گیران و له‌ سێداره‌دان نه‌وێراون به‌ ویستوو ئاره‌زووی خۆیان باس له‌ دونیای نێوماڵی ئه‌ده‌بی كورد بكه‌ن، هه‌رده‌م له‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌ دابوون ده‌قێك بنووسن نه‌كه‌ونه‌ به‌رشاڵاوی ره‌شبگیرییه‌وه‌، ‌ هه‌رچه‌نده‌ له‌گه‌ڵ ویست و ئاره‌زووی خۆشیاندا نه‌ده‌گونجا.

به‌ڵام له‌دوای راپه‌رین كه‌ش و هه‌وایه‌كی ئازادی ره‌خسا دوای ئازاد بوونی كوردستان شاعیران هه‌نگاوی باش و گرنگیان هاویشت، بۆ دارشتنه‌وه‌ی سه‌ر له‌به‌ری شیعره‌كانیان له‌ رووی فۆرم و ناوه‌ڕۆكه‌وه‌ شیعری كوردی پێی نایه‌ ئه‌زموونێكی تازه‌ی نووسین، جیاواز له‌وه‌ی پێشوو كه‌ له‌ باره‌ی شیعره‌وه‌ هه‌بوو، ئه‌مه‌ش ده‌گه‌رێته‌وه‌ بۆ هه‌وڵ وماندووبوونی چه‌ند شاعیرێكی ناو خۆو هه‌روه‌ها چه‌ند شاعیرێكی تاراوگه،‌ كه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی وڵاتدا ده‌ژیان له‌وانه‌ (فه‌رهاد پیرباڵ، ئه‌حمه‌دی مه‌لا، مه‌هاباد قه‌رداغی، نه‌زید به‌گیان، د. كه‌مال مه‌عروف)، ئه‌مانه‌ به‌ پێی ئه‌و ئه‌زموونه‌ی له‌ باره‌ی ئه‌ده‌بیاتی ناوه‌خۆو ئه‌ده‌بیاتی ڕۆژئاوا هه‌یانبوو، توانیان به‌رگێكی نوێ بكه‌نه‌ به‌ر ئه‌ده‌بی كوردیمان به‌تایبه‌تی شیعر، هه‌روه‌ها ئه‌و كارگه‌رییه‌ی كه‌ قوتابخانه‌ نوێیه‌كانی ڕۆژئاوا وه‌كو (په‌رناسیزم، دادایزم، سوریالیزم...) له‌سه‌ر ئه‌ده‌بیاتی جیهانی هه‌یانبوو، توانیان سوودی لێوه‌رگرن له‌سه‌ر شیعری كوردی جێ به‌جێ بكه‌ن، نه‌وه‌كو لاسایكردنه‌وه‌یه‌كی كوێرانه‌، به‌ڵكو توانیان گۆرانكارێكی داهێنانه‌ به‌و كه‌رسته‌ ئه‌ده‌بیانه‌ی كه‌ له‌ناو ژیانی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردیدا هه‌بوو له‌م ڕۆژگاره‌ له‌به‌ر ده‌ستیاندا بوو به‌ ئه‌نجام بگه‌یه‌نن، هانی شاعیرانی ناوه‌خۆش بده‌ن گۆرانكاری له‌ شێوازی نووسینیان بكه‌ن، روو بكه‌نه‌ جۆره‌ ئه‌ده‌بێك به‌تایبه‌ت له‌ شیعر، له‌گه‌ڵ خواست و ویستی ڕۆژگاررو ئه‌ده‌بیاتی میلله‌تانی جیهانی نوێدا بگونجێت، بێ گوێدانه‌ هیچ جۆره‌ سانسۆرێكی ڕه‌خنه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی، كه‌ خۆی پابه‌ند بكات به‌داب و نه‌ریتی میلله‌تی كورده‌وه‌.

بوارێن واتایی د پەندێن پێشییاندا پەرتووکا(مشتاخا چیا ژ گوتنێن پێشیا) وەک نموونە

فەهمی حەسەن ڕەشاد - سلێمان هشیار محمد — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

تیۆرا بوارێن واتایی ئێکە ژ ئەوان تیۆرێن گرنگ د بوارێ سیمانتیکێدا، کو تەنها ئەڤ تیۆرە پێکهاتا ناڤا واتایا پەیڤێ دەستنیشانناکەت؛ بەلکو ب دەستنیشانکرنا پێکهاتا واتاییا پەیڤێن دیتر ڕادبیت، داکو بگەهنە ئەوێ دووپاتیێ، کو نێزیکییەکا واتایی د ناڤبەرا ڕامانێن کۆمەکا پەیڤاندا یا هەی. ئەڤ ڤەکۆلینە ب ناڤونیشانێ (بوارێن واتایی د پەندێن پێشییاندا پەرتووکا (مشتاخا چیا ژ گوتنێن پێشیا) وەک نموونە)دایە، د ئەڤێ ڤەکۆلینێدا، چونکی هژمارا بوارێن واتایی دزورن و د شیاندا نوینە د ڤەکۆلینەکا کورتدا بەحسێ هەمی بواران بکەین، لەوڕا مە ل دەستپێکێ هندەک بوارێن واتایی یێن دەستنیشانکرین، مینا: (ڕەگەزی، ئەندامێن لەشی، وەرزێن ساڵێ، ئەندامێن خێزانێ، ڕووەک، گیانەوەر، خوارن و ڤەخوارن، ڕەنگ، دەم، ژی) پاشان هەر پەندەکا پێشییان، ئەوێن ئەڤ بوارە تێدا هاتینە بکارهینان، مە هەر ئێک ژ ئەوان د خشتەیەکێ تایبەتدا دەستنیشانکرینە، کا هەر پەندەکا پێشییان دچیتە دبن کیژ بواریڤە. ژ هەژییە بێژین، کو مفا ژ پەرتووکا ب ناڤێ (مشتاخا چیا ژ گوتنێن پێشیا) یا نڤیسەر (مەلا مەحمودێ دێرشەوی) هاتییە وەرگرتن. ئارمانجا سەرەکی ژ ئەڤێ ڤەکۆلینێ ئەوە، داکو ئەم بزانین تا چ ڕاددە بوارێن واتایی د ناڤ پەندێن پێشییاندا دهێنە بکارهینان. دیسان کیژ بوار ژ هەمییان پتر و کیژ ژ هەمییان کێمتر هاتینە بکارهینان. د ئەڤێ ڤەکۆلینێدا مە هەوڵدایە ڕێژەیا ئەوان یا سەدی یا هەر بوارەکێ دیاربکەین. ئەڤ ڤەکۆلینە زێدەباری پێشەکی و ئەنجامان؛ ژ دوو پشکان پێکدهێت: پشکا ئێکێ ژ دوو بەندان پێکدهێت، بەندێ ئێکێ: هاتییە تەرخانکرن بۆ، تێگەه مێژوو و پێناسە و بنەما و جۆرێن تیورا بوارێن واتایی، بەندێ دوویێ: هاتییە تەرخانکرن بۆ: تێگەه و زاراڤ و پێناسە و گرنگی و تایبەتمەندیێن پەندێن پێشییان. پشکا دوویێ: هاتییە تەرخانکرن بۆ دەستنیشانکرنا بوارێن واتایی د پەندێن پێشییاندا.

تاریک و ڕوونی ژیانی زانستی و پەروەردەیی نالی لە ئەستەنبوڵدا

پ. ی. د. هێمن عومەر ئەحمەد — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

پوختە

تا ئێستا لەنێو ڕەخنەی ئەدەبیی كوردیدا، زۆر بە كەمیی لە ڕێی بەڵگەنامەكانەوە سەرەداوی ژیانی شاعیرانی كورد ئاشكرا كراوە. نالی (؟-23/11/1877ز) یەكێك لە شاعیرە پێشەنگەكانی شیعری كوردیی ناوەندە، كە زیاتر لە سی ساڵی كۆتایی ژیانی لە دووری وڵاتەكەی بەسەر بردووە. لەنێویشیدا بەشێك لە ژیانی لە ئەستەنبوڵ بووە. لە ماوەی ڕابردوودا توێژینەوەكان تەنیا بە ئاماژە باسیان لەوە كردووە كە ناوبراو چۆتە ئەستەنبوڵ و لەوێ مردووە، بەڵام وردەكارییەكانی ژیانی لەو شارەدا نەخراوەتە ڕوو. ئەم توێژینەوەیە بەناوی (تاریک و ڕوونی ژیانی زانستی و پەروەردەیی نالی لە ئەستەنبوڵدا) هەوڵیداوە بەوردیی دەستنیشانی كاتی سەفەری یەكەمی نالی بۆ ئەستەنبوڵ، ماوەی مانەوەی، پەیوەندیی لەگەڵ كاربەدەستانی دەوڵەتی عوسمانی، چالاكییە زانستی و پەروەردەییەكانی و پەیوەندیی بە شاعیر و كەسایەتییەكانی كورد لەو شارەدا بكات. لەگەڵ ئەوەشدا ڕەنگدانەوەی كەسایەتیی نالی لەنێو ڕۆژنامەگەریی عوسمانی و لە دیدی كەسایەتییە كوردەكانی سەردەمی عوسمانی بەوردیی باس دەكات.

وشەی كلیلی: نالی، كاربەدەستانی عوسمانی، كەسایەتییەكوردەكان لە ئەستەنبوڵ، ئەستەنبوڵ

وێنەى شیعری لە شیعرەکانى (دڵشاد مەریوانى)دا

ڕۆشنا سلام أمین - پ. ى. دجبار احمد حسین — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

پوختەى ئەم توێژینەوەیە بریتییە لە دەرخستن و دیاریکردنى وێنەى شیعریى و ئەو سەرچاوانەى شاعیر (دڵشاد مەریوانى) لە پێکهاتە و بابەتى وێنە شیعرییەکانیدا سوودى لێ بینیون، لەگەڵ شیکردنەوەى نموونە شیعرییەکانى.

وێنە یەکێکە لە پێکهاتە سەرەکییەکانى بنیاتى دەقى شیعریى، هەر شاعیرێک شێوازێکى تایبەت بەخۆى هەیە بۆ پێکهێنانی وێنە هونەرییەکانی، (دڵشاد مەریوانى) یش وەک شاعیرێکى نوێخواز و بە ئەزموون و خاوەن شێواز و تایبەتمەندى خۆى، بە ئامانجی لایەنى ئیستاتیکا و دروست بوونى شیعرییەت، چەندین وێنەى جوان و سەرنجڕاکێشى لە دەقە شیعرییەکانیدا کێشاوە، لە کۆى شیعرەکانى دڵشاد مەریوانى وێنەى هونەرى بە هەموو جۆرەکان لە شیعرەکانیدا بەدى دەکرێت، وەک (وێنەى شیعرى بە پێى پێنج هەستەکانى مرۆڤ-هەستى ژیرى، وێنەى جوڵاو و وەستاو، وێنەى ئەفسانەیى، وێنەى ڕەمزى، وێنەى تاک و لێکدراو و گشتى، وێنەى ڕوونبێژى)، لەگەڵ سوود بینین لە سەرچاوەکانى (خودى و بابەتى)هەریەکەیان بە شێوازێکى جیا خراونەتەڕوو، وێنەى ڕەمزى بەشێوازێکى بەرفراوان لە شیعرەکانى بەدى دەکرێت، ئەمەش یەکێکە لەو تایبەتمەندیانەى شاعیر، هۆکارى ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ڕۆشنبیرى گشتى شاعیر و ئەو بارودۆخە سیاسییەى کە شاعیر تێیدا ژیاوە، ئەمەش ئیستاتیکاى بە دەقە شیعرییەکانى شاعیر بەخشیوە

تێما لەچیرۆکەکانی شێرزاد حەسەن بەنموونەی چیرۆکی (خوشکەکان، بێوەژن،گەڕەکی داهۆڵەکان)

نەسرین ڕەئوف سمایل - پ. د. فوئاد ڕەشید محەمەد — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئەم توێژینەوەیە بەناونیشانی:تێما لەچیرۆکەکانی شێرزاد حەسەن بەنموونەی چیرۆکی

(خوشکەکان، بێوەژن،گەڕەکی داهۆڵەکان)ەوە خراوەتەڕوو،وەک ئاشکرایە بابەتی تێما بابەتێکە ئامادەیی لەنێو بەشێکی زۆر لەلێکۆڵینەوەو ڕەخنەی ئەدەبی نوێی ئەورووپی و عەرەبیدا هەیە،ڕەخنەگرانی کوردیش لەم ساڵانەی دواییدا گرنگییەکی زۆریان پێداوە.زاراوەی (تێما) لەلێکۆڵینەوەی ڕەخنەی ئەدەبی ڕۆڵی سەرەکی لەئاشکراکردن ودۆزینەوەی بیرۆکەی سەرەکی دەقی ئەدەبیدا هەیە.

گرنگی توێژینەوەکەمان لەوەدایە تائێستا لەڕەخنەی ئەدەبی کوردیدا بەشێوەیەکی ئەکادیمی زۆر کەم دەست بۆ ئەم بابەتە بردراوە؛ بۆیە دەکرێ بڵێین تویژینەوەکە دەرگایەکی نوێیە بە ڕووی ڕەخنەی ئەدەبی کوردیدا.

جیاوازی كه‌لتووریی له‌به‌رجه‌سته‌بوونی ناسنامه‌ی كه‌سێتییه‌ سه‌ره‌كییه‌كان له‌ ڕۆمانی " گره‌وی به‌ختی هه‌ڵاڵه‌ "ی عه‌تای نه‌هایی دا

پ. ی. د. ل هنجه عبدالرحمن غریب - د.سەركەوت — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

پوختە:

جیاوازی كه‌لتووریی له‌به‌رجه‌سته‌بوونی ناسنامه‌ی كه‌سێتییه‌ سه‌ره‌كییه‌كان له‌ ڕۆمانی "گره‌وی به‌ختی هه‌ڵاڵه‌"ی عه‌تای نه‌هایی دا، له‌ باره‌ی جیاوازی كه‌لتووریی له‌ په‌روه‌رده‌كردنی هه‌ڵاڵه‌ی شاكه‌سی ڕۆمانه‌كه‌ و شێرزادی كه‌سێتی سه‌ره‌كی ڕۆمانه‌كه‌ ده‌دوێت، ئه‌ویش له‌ ئه‌نجامی ئه‌وه‌ی کەلتوور وه‌ك ڕه‌هه‌ندێكی ژیان، له‌ رۆمانی گره‌وی به‌ختی هه‌ڵاڵه‌دا ئاوێنه‌ی بیروڕا و بۆچوون و کردار و رەفتاری تاکەکەسی و کۆمەڵایەتی هه‌ریه‌كه‌ له‌ كه‌سێتییه‌كانه‌ و ڕۆڵی له‌ یه‌كلایكردنه‌وه‌ی چاره‌نووسیاندا هه‌یه‌، چونكه‌‌ له‌ ڕووی بینای كه‌سێتییه‌وه‌ هه‌ریه‌ك له‌م دوو كه‌سێتییه‌‌ به‌جۆرێك بونیادنراون، كه‌ خاوه‌ن تێڕامان و بیرو بۆچوون و جیهانبینی تایبه‌ت به‌خۆیانن بۆ چۆنیه‌تی خۆ گونجاندنیان له‌گه‌ڵ كه‌لتووری وڵاتێكی ئه‌وروپی وه‌ك سویددا، كه‌ دواجار ئه‌م تێڕوانینه‌یان بۆ كه‌لتوور ده‌بێته‌‌ جۆرێك له‌ ناسنامه‌ی كه‌سێتییان و توانای خۆ گونجان و هه‌ڵكردنیان له‌گه‌ڵ دونیای ده‌ره‌وه‌دا. له‌ ئه‌نجامی ئه‌وه‌شدا جیاوازی و نه‌بوونی هۆشیاری كه‌لتووری چاره‌نووسی هه‌ریه‌ك له‌و دوو كه‌سێتییه‌ سه‌ره‌كییه‌ به‌ تراژیدیا و ڕووداوی ناخۆش ده‌گه‌یه‌نێت له‌ ڕه‌وتی گێڕانه‌وه‌ی ڕۆمانه‌كه‌دا.

كلیله‌ وشه‌كان: كه‌لتوور، ناسنامه‌، ڕۆمان، كه‌سێتی، شاكه‌س

پوختە:

كلیله‌ وشه‌كان: كه‌لتوور، ناسنامه‌، ڕۆمان، كه‌سێتی، شاكه‌س

ڕۆڵی هەندێک لە هونەرە جوانکارییەکان لە گۆڕانی ئاسۆی پێشبینیی خوێنەردا

رێبین قادر — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

لە ڕەخنەی نوێ و هاوچەرخدا بایەخدان بە خوێنەر و مامەڵەکردنی لەگەڵ دەق و تێگەیشتن و لێکدانەوەی نهێنی و واتاکانی یەکێکە لە خاڵە گرینگەکان، یەکێک لەو لایەنانەی پێوەندی ڕاستەوخۆی بەو بابەتانەوە هەیە ئاسۆی پێشبینی خوێنەر یان وەرگرە. ئاسۆی پێشبینی خوێنەر چەمکێکە یاوس دایهێناوە و بریتییە لە کۆمەڵێک ئەزموون و گریمانە و پێوەر و پێشبینی لای خوێنەر کە بە هۆیانەوە پێشوازی لە دەق دەکات و لێکیدەداتەوە. ئەم حاڵەتە لە ڕەوانبێژیدا هەستی پێکراوە، بەتایبەت کاتێک لە توێژینەوەی ڕەوانبێژیدا بایەخ بە مەسەلەی میکانیزمەکانی وەرگرتنی دەق دراوە. ئەگەر هاتوو دەق لەگەڵ (مقتضى الحال) یەکی گرتەوە، ئەوا لەنێوان ئاسۆی دەق و ئەوەی دەق پێشکەشی کردووە لەگەڵ ئاسۆی پێشبینی خوێنەر هاوتەریبن و کێشە بۆ ئاسۆی پێشبینی خوێنەر درووست نابێت، بەڵام ئەگەر دەقەکە لەمیانی ئەو لادانەی تێیدایە لە (مقتضى الظاهر) لایدا؛ واتە ئەوەی خوێنەر پێشبینی دەکات وانەبوو، ئەوا ڕەگەزی لەناکاوی و سەرسوڕمان لای خوێنەر و وەرگر روودەدات، کە هانی خوێنەر دەدات ئەو لادانە بدۆزێتەوە بە پشتبەستن بە ئاسۆیەک کە لە توانایدا هەبێت لەو واتایە تێبگات کە دەقەکە لەخۆی گرتووە. چەندین هونەری جوانكاری هەن کە کاریگەرییەکی گەورەیان هەیە لە دروستکردنی سەرسوڕمانی لە خوێنەردا و پێچەوانەی ئاسۆی چاوەڕوانی خوێنەرن، خوێنەریش سەری سوڕدەمێنێت لەوەی چاوەڕێی دەکرد و پێشبینی دەکرد، بۆیە دەبینێت ناکۆکی لە نێوان ئاسۆی دەق و ئاسۆی چاوەڕوانییەکەیدا هەیە، ئینجا ئاسۆی چاوەڕوانی خوێنەر دەگۆڕێت، چونکە خوێنەر چاوەڕوانی شتێک دەکات و دەقەکە شتێکی دیکە دەڵێت.

شێوازە دەنگییەکانى شیعرى (ئەسیرى) لەبەر ڕۆشنایى ئاراستەى (بالى)دا

دنیا على — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئەم توێژینەوەیە كه‌ ناونیشانه‌كه‌ى بریتییه‌ له‌: (شێوازە دەنگییەکانى شیعرى (ئەسیرى) لەبەر ڕۆشنایى ئاراستەى (بالى)دا).. هەوڵێکە بۆ شیکردنەوە و خستنە ڕووى یاسا دەنگییەکانی زمان لە شیعرى (ئەسیرى)دا، چونكه‌ بە شێوەیەکى گشتى دەنگ زۆرترین پێکهاتەى زمانى شیعرەو گەورەترین کاریگەرى دروست دەکات، دروست بوونى هەر دەنگێک لە دەقى شیعرى بە گشتى و لە شیعرى (ئەسیرى) بە تایبەتى بەهایەکى دەنگى و دەربڕین لەخۆ دەگرێت. لە ئاستى دەنگیدا هەر زمانێک یاسا و ڕێسایەکى دەنگى تایبەت بەخۆى هەیە، ئەم یاسایانەش بۆ هەمە جۆرى جوگرافیا و پەرەسەندنى چینە زمانەوانییەکان دەگەڕێتەوە، زمانى شاعیر بە شێوەیەکى تایبەتى ڕۆلێکى کاریگەر و بەهێزى هەیە لە شێوازە دەنگییەکان و یاسا فۆنۆلۆجییەکان، لە ڕێگەى ئەم لایەنە دەنگییانەشەوە شاعیر هەستەکانى خۆى دەربڕیوە و دووبارەبوونەوەى هەر دەنگێک دەربڕینى دەروونى شاعیر و مۆسیقا و ئاوازێکى خۆشى بە دەقە شیعرەکانى بەخشیوە.

وشە سەرەکییەکان: (ده‌نگ، ئەسیرى، گڕى ده‌نگ، کپى ده‌نگ، گۆڕانى دەنگ).

غەزەل، چەمک و پێناسە و بونیادی هونەری

طالب ابوبکر طاهر - عوسمان دەشتی — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

بابەتی غەزەل بابەتێکی گرنگی شیعر بەگشتی و شیعری ڕۆژهەڵاتی بەتایبەتی و شیعری کوردی
بەتایبەتر، و بووەتە دیارترین جۆری شیعر لە ڕۆژهەڵاتدا و بەتایبەت لە ئەدەبیاتی کلاسیکی
کوردیدا زۆرترین مەیدانی شیعری داگیر کردووە، باسوخواسی لیریک و شیعری گۆرانی و پەیوەندیی
غەزەل بەو دوو بابەتەوە جێی بایەخی ڕەخنەگران و لێکۆڵەرانی ئەدەبە، کە ئاخۆ غەزەل هەر هەمان
لیریکی ئەوروپییە یا نا، هەروەها غەزەل و شیعری گۆرانی )الغنائی ( یش بە هەمان شێوە بەشێکی
ئەو مشتومڕەیە.
لەم توێژینەوەیەدا لە چەند تەوەرێک ئەم بابەتانە خراونەتە ڕوو، کە بەم شێوەیە دابەش کراون :
تەوەری یەکەم تەرخان کراوە بۆ ناساندنی چەمکەکانی غەزەل و لیریک و شیعری گۆرانی، تەوەری
دووەم، تایبەت کراوە بە سەربردەی غەزەل لای گەلانی جیهان و گەلانی دراوسێ، تەوەری سێیەم،
تایبەتە بە غەزەل لە ئەدەبیاتی کوردیدا و و تەوەری چوارەم و کۆتایی تایبەت کراوە بە بونیادە
هونەرییەکانی غەزەل، لە کۆتاییشدا ئەنجامی توێژینەوەکە خراوەتە ڕوو. ئەوەی جێگای بایەخ و
ئاماژەپێکردنە، ئەوەیە کە توێژینەوەکەمان بابەتی تیۆرییە و بابەتی پراکتیکی لەخۆ نەگرتووە.

میتاگێڕانەوەى ناوونیشان لە ڕۆمانى (کاولاش) و (سۆناتاى ڕۆح)دا

روناک صلاح على - (پ.ی.د. نجم خالد نجم الدين (ئەڵوەنى — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

پوختە:

میتاگێڕانەوە یەکێکە لە پێکهاتە و تایبەتمەندییەکانى چیرۆک و ڕۆمانى پۆستمۆدێرنیزم. میتاگێڕانەوە لە ناو ڕۆماندا بە چەند شێواز و چەند فۆرمێک دەردەکەوێت و دەکرێت لە هەموو ئاستەکانى دەقدا وەک: ( ئاستى پێش دەق، ئاستى دەق، ئاستى دواى دەق) ڕەنگبداتەوە. لەم توێژینەوەیەدا باسى (ناوونیشان) وەک یەکێک لە بەشە پێکهێنەرەکانى ئاستى (پێش دەق) دەکەین. ناوونیشان ناسنامەى هەر دەقێکە و وەک دەروازەیەکیش بۆ هەر دەقێک دادەنرێت، بۆیە پێویستە بە شێوەیەکى هونەرى هەڵبژێردرێت و نووسەر بەگشتى و ڕۆماننووس بەتایبەتى، بە وردى و ئاگاییەوە مامەڵە لەگەڵ ئەم بەشەى دەقدا بکات. (عەبدوڵڵا سەڕاج)ى ڕۆماننووس یەکێکە لەو ڕۆماننووسانەى کە لە ڕۆمانەکانیدا میتاگێڕانەوە ڕەنگیداتەوە، ئێمە لەم توێژینەوەیەدا هەوڵدەدەین میتاگێڕانەوە بوونى ناوونیشانى لە ڕۆمانى (کاولاش) و (سۆناتاى ڕۆح)ى ڕۆماننووس بخەینەڕوو و ئاماژە بەوە بکەین کە چۆن میتاگێڕانەوە لە ناوونیشانى ئەو دوو ڕۆمانەدا ڕەنگیداوەتەوە.

وشە سەرەکییەکان: میتاگێڕانەوە، پۆستمۆدێرنیزم، ناوونیشان، ڕۆمانى کاولاش، ڕۆمانى سۆناتاى ڕۆح.

مێژووی سه‌رهه‌ڵدانی كورته‌چیرۆك و كورتیله‌چیرۆك له‌ ئه‌ده‌بی كوردیدا

موعته‌سه‌م په‌یوه‌ست خۆشناو — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

چیرۆكی هونه‌ری مێژووی سه‌رهه‌ڵدانی له‌ سه‌ر ئاستی جیهانی بۆ دوو سه‌ده‌و له‌ سه‌ر ئاستی كوردستانیش بۆ سه‌ده‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، هه‌رچه‌نده‌ گێڕانه‌وه‌ مێژوویه‌كی كۆنتری هه‌یه، به‌ڵام مێژووی چیرۆكی هو‌نه‌ری نوێیه. چیرۆك چه‌شن و ژانره‌سه‌ره‌كیه‌كه‌ی گێڕانه‌وه‌یه‌، ئه‌م چه‌شنه‌ ئه‌ده‌بیه‌ ژێرچه‌شنی دیكه‌ی وه‌كو چیرۆكی درێژو كورته‌چیرۆك و كورتیله‌چیرۆك و چیرۆكی زۆر كورت و ..هتدی هه‌یه‌‌. له‌ ئه‌ده‌بی كوردیدا سه‌رهه‌ڵدان و هاتنه‌ كایه‌ی هه‌ر یه‌ك له‌ كورته‌چیرۆك و كورتیله‌چیرۆك وه‌ك ته‌واوی ئه‌ده‌بی دونیا له‌ دوو كاتی جیاوازدا سه‌ریان هه‌ڵداوه‌، هه‌ر یه‌ك له‌م هونه‌رانه‌ به‌ كاریگه‌ری ئه‌ده‌بی نه‌ته‌وه‌یی فۆلكلۆرو ئه‌ده‌بی وه‌رگێڕدراوی بێگانه‌ هاتوونه‌ته‌ كایه‌وه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا هه‌ریه‌ك له‌م ژێرچه‌شنه‌ ئه‌ده‌بیانه‌ی گێڕانه‌وه‌ بنیات و بنه‌مای هونه‌ری تایبه‌ت به‌ خۆیان هه‌یه‌، كه‌ ناسنامه‌ی جیاوازی هه‌ر یه‌كێكیانه‌. یه‌كه‌مین كورته‌چیرۆكی كوردی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ به‌رهه‌مه‌كه‌ی (فواد ته‌مۆ) كه‌ له‌ گۆڤاری(رۆژی كورد)دا له‌ساڵی 1913دا بڵاوكراوه‌ته‌وه‌و یه‌كه‌مین كورتیله‌چیرۆكیش (هاوار هه‌به‌ گازی ل دوویه‌)ی (قه‌دری جان)ه، له‌ 1932 له‌ گۆڤاری (هاوار) بڵاوكراوه‌ته‌وه‌و‌ مێژوویه‌كی گرنگی كورتیله‌چیرۆكی تۆماركردووه‌.‌

کارەکتەر لە حیکایەتی فۆلکلۆری کوردیدا

ڕۆکان گوریل شعیا - کەیفی ئەحمەد عەبدولقادر — Sun, 17 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئەم توێژینەوەیە، لە ژێر ناونیشانی" کارەکتەر لە حیکایەتی فۆلکلۆری کوردیدا، توێژەر لەژێر ئەم ناونیشانە، هەوڵیداوە گرنگیی حیکایەتی فۆلکلۆری کوردی بخاتەڕوو, لەڕێگەی ئەو کارەکتەرە گرنگانەی، کە حیکایەتخوان توانیویەتی بەشێوازێکی لێهاتوويی و شارەزاییەکی تەواوەوە، ئەو ئەرکەی لەسەریەتی ئەنجامیان بدات، هەروەها بتوانێت بەجۆرێک هەڵسوکەوت لەگەڵ ڕووداوەکاندا بکات، سەرکەوتووانە لەگەڵیان گەشەبکات و پەرەبسەنێت، بەجۆرێک ئەوەی حیکایەتخوان دەیەوێت کۆتاییەکەی بە جۆرێک بێت، سەرنجڕاکێش و دڵخۆشکەر بێت، چونکە لەنێو ڕووداوەکاندا زۆربەی کات ململانێیەکان لە نێوان دوو بەره‌دا دەبێت، یاخود دوو هێزدا، ئەوانیش هێزی چاکە و هێزی خراپە، هێزی خراپە بەردەوام لە هەوڵی ئەوەدایە، کێشە و گرفت بۆ کارەکتەری سەرەکی نێو حیکایەتەكه‌ بخوڵقێنێت، بەڵام حیکایەتخوان بەجۆرێک ڕووداوەکان پەرەپێدەدات، لە ڕێگەی کارەکتەری دیكه‌وه‌، کە هەندێکجار ڕۆڵی کارەکتەری سەرەکی دەبینن دەبنە یارمەتیدەرێکی باش بۆ کارەکتەری سەرەکی، ئەویش بە پێدانی بیرۆکەی جیاواز، کە ئەمەش کۆتاییەکەی دەگاتە ئەوەی کارەکتەر لەو ئەرکانەیدا سەرکەوتوبێت، کە لە ڕووداوەکاندا تووشی دەبێت، نابێت ئەوەشمان لە بیربچێت، زۆرێک لە حیکایەتی فۆلکلۆری هەیە، گێڕانەوەکەی لە ڕێگەی گیاندارانەوەیه‌، یاخود مرۆڤەوەیه‌، ئامانجێکی هەیە، ئەویش پەروەردەکردن و ئامۆژگاریکردن و پەندوەرگرتنە لە کایەکانی ژیاندا، دەتوانین بڵێین، حیکایەت ڕۆڵی ئەرێنی لەنێو کۆمەڵگای کوردیدا دەبینێت.

ڕۆڵی خێزان لە کۆنتڕۆڵی کۆمەڵایەتیدا توێژینەوەیەکی تیۆریی شیکارییە

jafar rasul - سلیم — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانی )ڕۆڵی خێزان لە کۆنتڕۆڵی کۆمەڵایەتیدا – توێژینەوەیەکی تیۆریی
شیکارییە( تیشک دەخاتە سەر ڕۆڵی خێزان، لە ڕێگای پێگەیاندنی کۆمەڵایەتیدا، کە لە میانیدا
تاک فێری زمان و دابونەریت و بەها کۆمەڵاتییەکان دەبێتەوە، بە مەبەستی تەبایی و خۆگونجاندن
لەگەڵ ژینگەی کۆمەڵایەتیدا.
توێژینەوەکە لە چوار تەوەر پێک دێت، لە تەوەری یەکەمدا: ئاماژە بە چوارچێوەی توێژینەوەکە
دەکات، کە تیایدا کێشە و گرنگی و ئامانج و میتۆد و چەمکەکانی توێژینەوەکە لەخۆ دەگرێت.
تەوەری دووەمیش: بیردۆزی )ئیدوارد رۆس( لە کۆنتڕۆڵی کۆمەڵایەتیدا ڕاڤە دەکات. تەوەری سێیەم:
ڕۆڵی خێزان لە کۆنتڕۆڵی کۆمەڵایەتیدا لەخۆ دەگرێت. لە تەوەری چوارەمدا: ئەنجام و پێشنیاز و
ڕاسپاردەکانی توێژینەوەکە خراونەتە ڕوو.

گرفتە کۆمەڵایەتییەکانى گواستنەوەى گشتى لە هەرێمى کوردستانى عێراقدا

نبز عزیز احمد - سلیم — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

گواستنەوە لە ژیانى ڕۆژانەى مرۆڤ و کۆمەڵگەدا لە چەندین لایەنى جیاوازەوە گرنگى و کاریگەرى
خۆی هەیە، وەک لایەنى کۆمەڵایەتی و پەروەردەیى و تەندروستى و خزمەتگوزارى و ئابوورى. خراپیی
کەرتى گواستنەوەى گشتى لەوانەیە چەندین گرفتى کۆمەڵایەتیى جیاواز لەگەڵ خۆیدا دروست
بکات، بۆیە ئامانجى سەرەکیى ئەم توێژینەوەیەش بریتییە لە ڕوونکردنەوەى گرنگى سیستەمى
گواستنەوە، ئەو گرفتە کۆمەڵایەتییانەى کە بەهۆى ڕەوشى گواستنەوەى گشتى دروست بوونە لە
هەرێمى کوردستان، توێژینەوەکە سوود لە میتۆدى وەسفى وەرگیراوە بە ڕێگاى شیکارى داتا
و زانیاری ئامادە کراوە، هەروەها توێژینەوەکە بە چەند ئەنجامێک گەیشتووە لەوانە پرۆسەى
گواستنەوە پەیوەستە بە سەرجەم سیستەمە جیاوازەکانى بونیادى کۆمەڵایەتییەوە، هەروەها جۆر
و ڕێژەى ئامرازەکانى گواستنەوەى گشتى زۆر لاوازە بە بەراورد بە زۆربوونى ژمارەى دانیشتووان و
فراوانبوونى شارەکان، هەروەها خراپیى ڕەوشى گواستنەوەى گشتى، بۆتە هۆى ئەوەى هاووڵاتییان
هەوڵى کڕینى ئۆتۆمبێى تایبەتى خۆیان بدەن، زۆربوونى ڕووداوەکانى هاتوچۆ و پیسبوونى ژینگە.

لێکەوتەکانی هاوسەرگیریی گەنجان لە ڕێگای تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە )فەیس بووک( بە نموونە

hikmat namiq عەلی — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئامانجی سەرەکیی ئەم توێژینەوەیە شیکردنەوەی چۆنایەتییە لەسەر لێکەوتەکانی هاوسەرگیری
لە ڕێگای تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان و زانینی لێکەوتە نەرێنی و ئەرێنیەکانی ئەم جۆرە هاوسەرگیرییە
لەسەر گەنجان و تێڕوانینی باوان و پەرچەکردار و دروستی پرۆسەکەیە. شاری هەولێر کۆمەڵگای
توێژینەوەیە، بۆ کۆکردنەوەی زانیاری، ئامرازی چاوپێکەتنی نیمچە ڕێکخراو بەکارهێراوە نموونەی
توێژینەوە لەم توێژینەوەدا لە جۆری نموونە وەرگرتنی مەبەستدارە کە لە ٤ چوار کەس: ٢ دوو کچ و
٢ دوو کوڕ پێک هاتوون و تەمەنیان لە سەرەتای بیست ساڵیدایە کە تێیدا هاوسەرگیرییان لە ڕێگای
تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان ئەنجام داوە. لەم توێژینەوەدا ئەنجامی بەدەستهاتوو ئەوە ڕوون دەکاتەوە
کەوا پرۆسەی هاوسەگیری لە ڕوانگەی گەنجان هەر هاوسەرگیرییە ئینجا چی لە ڕێگای تۆڕە
کۆمەڵایەتییەکان بێت یان ڕێگای تر بێت ئەو شێوە تازەیەی هاوسەرگیری لای ئەوان لێکەوتەی
ئەرێنی هەیە نەوەک نەرێنی، لەگەڵ تێڕوانینی پۆزەتیڤی باوان بۆ ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە،
هەروەها بەپێی وەڵامدانەوەی لێتوێژەران بێت پرۆسەی یەکترناسین و هاوسەرگیری لە ڕێگای تۆڕە
کۆمەڵایەتییەکان هەنگاوێکی ئەرێنیە و تێگەیشن و گونجانی هاوسەرگیری لێ کەوتۆتەوە.

کەسایەتییە کوردەکان لە کتێبى )دُرُ الحَبَب في تاريخ أعيان حَلَب(ى مێژوونووس )ابن الحنبلي م: ٩٧١ ک/ ١٥٦٣ ز(

سازگار یحیى - کوثر حسین — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئەم توێژینەوە بە ناونیشانى کەسایەتییە کوردەکان لە کتێبى )دُرُ الحَبَب في تاريخ أعيان حَلَب(ى
مێژوونووسى حەلەبى )ابن الحنبي م: ٩٧١ ک/ ١٥٦٣ ز(. توێژینەوەیەکى مێژوویییە لە بارەى کەسایەتییە
کوردەکانى نێو ئەم کتێبە. تۆمارێکى مێژووییى دانسقەیە بۆ گێڕانەوەى سەرگوزشتەى کەسایەتییە
کوردەکان، بەڕەسەنیى زانیارییە مێژوویییەکان دەناسرێت، ژیننامەى کەسایەتییە کوردەکان لەم
تۆمارە جۆراوجۆرن هەموو چین و دەستەى لە خۆگرتووە لە ژیننامەى خاوەن پۆستە کارگێرى و
ئایینیەکان، دادوەران، موفتى بەناوبانگ، زاناى پایەبەرز، شەرعزان، هەروەها سەرگوزشتەى خەڵکان
لە چینى گشتى لە میوزگژەن و بەرگدروو و بازرگان و هەر کەسێکى ناسراو لەنێو خەڵکدا. ئەم
تۆمارە مێژوویییە یەکەم سەرچاوەیە لە مێژووى سەدەکانى ناوەڕاست ناوى )بُزَيْن - بزێنى( هێناوە
وەک هۆزێکى کوردى ناساندویەتى.

سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریکا بەرامبەر بە کورد لە عێراقدا ١٩٦١ -

Saman Hamad — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئەم توێژینەوە، لە ژێر ناوی )سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریکا بەرامبەر بە کورد ١٩٦١ - ١٩٩٠ ( لە
سێ تەوەری سەرەکی پێک هاتووە، لە تەوەری یەکەمدا، باس لە سیاسەتی ئەمەریکا بەرامبەر
بە پرسی کورد لە عێراق ١٩٦١ - ١٩٧٢ کراوە، تیشک خراوەتە سەر فاکتەرەکانی گۆڕینی سیاسەتی
ئەمەریکا بەرەو عێراق و کوردستان، پاشان هەوڵەکانی کورد لەپێناو پشتگیریی ئەمەریکا لە شۆرشی
ئەیلول خراوەتە ڕوو، تەوەری دووەمیشی بۆ پرسی کورد لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریکا ١٩٧٢ -
١٩٧٥ تەرخان کراوە، لەم ماوە مێژووییەدا ئەمەریکییەکان تا ئاستێکی جیاواز لە سەردەمی پێشوو،
سیاسەتی دەرەوەیان بە دیاریکراویش بەرامبەر بزاڤی ڕزگاریخوازی کورد دەردەکەوێت، بەشێوەیەک
هاوکاریی دارایی و سەربازیی شۆرشی کوردی دەکەن، لەم تەوەرەدا جگە لە ئاماژەدان بە وازهێنانی
ئەمەریکا لە کورد و نسکۆی شۆرش، سەبارەت بە تەوەری سێیەم، بریتییە لە ڕەنگدانەوەی پرسی
کورد لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریکا ١٩٧٥ - ١٩٩٠ ، باس لە هەوڵەکانی بارزانی دەکات بۆ گەیاندنی
پرسی کورد بە ئەمەریکا لە دوای شۆرشی ئەیلول، ئەوەی پەیوەستە بە سیاسەتی ئەمەریکا
بەرامبەر پرسی کورد لە ماوەی ساڵانی جەنگی عێراق و ئێراندا ١٩٨٠ - ١٩٨٨ وەکو بابەتێکی
ناوخۆیی عێراق لە لایەن دەسەڵاتدارانی ئەمەریکا سەیر کراوە، هاوکات لەو قۆناغەدا هەڵوێستی
ئەمەریکا بەرامبەر بە جینۆسایدی کورد ڕوون دەکرێتەوە.

سیاسەتى حکومەتى بەعس لەمیانەى دامەزراندنى کۆمەڵگا زۆرەملێیەکان لە پارێزگاى هەولێر ) ١٩٨٧ - ١٩٩١ (

bafreen muhammad - فرست — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

كاتێك گوند و شارۆچكەكان پەناگەیەك و شوێنێكی ئارام بوون بۆ پارتە سیاسییە كوردییەكان، به
هۆی ئەوەی ئەو گوندانە ئازاد كرابوون، یان دوور بوون لە ژێر دەسەڵاتی حكومەتی ناوەندی،
بۆیە دەسەڵاتی بەعسی عێراق لە كۆتایی ساڵانی هەشتاكانی سەدەی ڕابردووودا بە شێوەیەكی
پان بۆ داڕێژراو دەستی بە ڕاگوێزانی دانیشتووانی گوند و شارۆچكە كوردییەكان کرد بۆ كۆمەڵگا
زۆرەملێیەكان لە ڕێگای بەكارهێنانی چەندین هۆكاری ترس و تۆقاندن و پاكتاوكردنیان.
چوارچێوەی توێژینەوەكە تایبەتە بە ڕاگواستنی گوندەكانی پارێزگای هەولێر لە نێوان ساڵانی
) ١٩٨٧ - ١٩٩١ (. ئەم توێژینەوەیە لە سێ تەوەرەی سەرەكی پێك دێت، لە تەوەری یەكەمدا، تیشك
دەخەینە سەر هۆكارە سیاسییە سەرەكییەكان كە وای لە حكومەتی بەعس كرد كە ئەو كۆمەڵگا
زۆرەملێیانە دابمەزرێنێت، لە تەوەری دووەمدا لێكۆڵینەوە لە سەر لایەنی كۆمەڵایەتی و بارودۆخ و
گوزەرانی ڕاگوێزراوانی كۆمەڵگا زۆرەملێیەكان دەكەین و لێكەوتە كۆمەڵایەتییەكان لەسەر ژیانیان شی
دەکەینەوە، لەتەوەری سێیەمدا سیاسەت و ئامانجی حكومەت لە لایەنی ئابووری بۆ دامەزراندنی
كۆمەڵگاكان باس دەكەین، چونكە ناتوانین لە هۆكارەكانی دروستكردنی كۆمەڵگا زۆرەملێیەكان و
ڕاگواستنی دانیشتووانی گوندەكان بۆ ئەو كۆمەڵگایانە تێ بگەین، بەبێ تێگەیشن لە سیاسەتی
خاپووركردنی ژێرخانی ئابووریی كوردستان.

كاریگه ریی شارستاني هتی خۆرهه ڵاتی كۆن له سه ر ئایینی ناوچەی ئورارتو

didar othman - عماد — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئایینی ئورارتو ئایینێكی فر هخواوەندە ، خاوه نی 79 خواو هندی سه ر هكی بوون، ئه م شانشین ه
دوو پایت هختی ه هبوو، یه كیان سیاسی، ك ه شاری )توشپا( واتە )وان(، ئه وه ی تریان ئایینی،
كه شاری )ئ هردینی( واتە )موساسیر( بوو ه. ب هگشتی ئ هو توخمانه ی ئایینه كانیان پێك ده هێنا
بریتی بوون له هۆكاری جوگرافی و مرۆیی. ئه م ئایین ه ب ه پله ی ی هك هم ل ه ژێر كاریگه ریی
شانشین هكانی د هوروبه ریاندا بوون، ك ه له بواری ئایینیدا خاو هنی مێژوو یه كی دێرین بوون،
ل هوانه خورییه كان، هیتییه كان، ئێران و دۆڵی دوو ڕووبار، ئه م كاریگه ریی هش ل ه خواو هند هكان و
په رستگاكان و ڕێوڕ هسمه ئایینییه كان خۆی ده بینیه و ه.
چه ندین خواوه ندی گرینگی ئورارتییه كان ڕه گه ز هك هی بۆ میلله تانی تری ناوچ هك ه ده گه ڕێته وه ،
ل هوان ه هه ر سێ خواو هندی سه ره كیی خالدی و ت هیشه با و شیوینی. ئه م ه جگ ه ل ه خواو هند ه
لاوه كییه كانی تر وه ك ئوا، هوبا، ناله ینی...هتد.
لە کاتێکدا بوونی خواوەندەکان لە کایەی د هوڵه تدا پێگه یه كی تایبه ت ب هخۆی هه بوو، تێبینی
ئه و ه كراوە، کە ه هندێ خواوەند هەبوون کە ناوەکانیان نادیارن و ب ه خواوەندە ناوخۆییەکان، یان
ئ هو توخمان هی پێشر پیرۆز نەکراون دەستیان پێ کردووە، به ڵام بە تێپ هربوونی كات شێو هی
نه ریتیان و هرگرتووە، بۆیە دەتوانرێت ئایینی ئورارتو وەک ")دیاردەیەکی زیندوو(" لە سەردەمی
خۆیدا هەست پێ بکرێت. بەم شێوەیە دەکرێ بڵێین ئایینی ئورارتو ڕەنگدانەوەی گەشەسەندنی
کولتووری و مێژوویی خودی و میلل هتانی د هوروبه ر بووە. بەپێی ڕەوتی ڕۆژگار بە بەردەوامی نوێ
بوونەتەوە.

هەڤرکییا لسەر دەستهەلاتا میرگەها بەهدینان دناڤبەرا قوباد بەگ و بەهرام بەگ دا ١٥٧٦ -

بهزاد محمد طاهر رمضان - نزار ایوب حسن گولی — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

هەڤرکییێن دەستهەلاتێ دناڤبەرا ئەندامێن بنەمالێن دەستهەلاتداردا د دیرۆکا میرگەهێن کوردیدا
بیاڤەکێ بەرفرەه بخۆ ڤەدگریت، نەخاسمە لسەردەمێ عوسانى، و ژبەر حەزا بلەز یا ب سەرداگرتنا
دەستهەلاتێ ل میرگەها بەهدینان کا چاوان وى سەردەمى دناڤ میرگەهێن کوردى دا کارەکێ بەربەلاڤبوو،
د چەرخێ شازدێ دا درێژترین و دژوارترین هەڤرکى دناڤبەرا هەردوو کورێن سولتان حسێنى ) ١٥٣٣ -
١٥٧٣ ( قوباد بەگ و بەهرام بەگ دا پەیدابوو ئەوا بۆ ماوەیێ نەه سالان ڤەکێشاى و ئەنجامێن خراپ
یێن سیاسى وجڤاکى بۆ میرگەهێ ل پاش خۆ هێلاین، هەرچەندە ڤەکۆلەران گرنگى دایە ب بابەتێ
هەڤرکییێن ناڤخۆیی لێ ژبەر بەردەست نەبوونا ژێدەرێن رەسەن هەتا ڤى سەردەمى ژى راستیێن
دیرۆکى دەربارەى هەڤرکییێن ناڤخۆیی یێن میرگەهێن کوردى ب گشتى وب دیارکرى د ناڤبەرا
میرێن بەهدینان نە گەهشتنە بەردەستێ خواندەڤانان. ئەڤ ڤەکۆلینە ل ژێر رۆناهییا بەلگەنامەیێن
فەرمى یێن دەولەتا عوسانى ژ دەفتەرێن موهیمە وتۆمارێن جودا جودا و ژێدەرێن رەسەن یێن وەک
شەرەفنامەیا شەرەفخانێ بدلى پێکولێ کەت راستییا هەڤرکییا د ناڤبەرا قوباد بەگ ) ١٥٧٣ - ١٥٨٥ (
میرێ بەهدینان و برایێ وى بەهرام بەگ بزانیت، و دێ وان فاکتەران بەرچاڤ وەرگریت ئەوێن بووینە
پالپشت بۆ ڤێ هەڤرکییێ، ول داویێێ ئەنجامێن وێ سیاسى وجڤاکى ڤەکۆلیت.

ڕەوشی ئابووری مەسیحی یەکانی هەرێمی جەزیرە لە سەدەی حەوتەمی کۆچی/سێزدەیەمى زاینی

قادر محمد حسن - ئەحمەد محمد عبدالله — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

مژارى ئەم توێژینەوەیە بابەتێکی گرنگە کە بریتی یە لە (ڕەوشی ئابووری مەسیحی یەکانی هەرێمی جەزیرە لە سەدەی حەوتەمی کۆچی). لەو توێژینەوەیەدا تیشک خراوەتە سەر کارو چاڵاکیە ئابووریەکانی مەسیحی یەکانی ئەو هەرێمە لە بواری کشتوکاڵ و پیشەگەری و بازرگانیدا، وە کاریگەری ئەو چاڵاکیانە لەسەر بژێوى و ڕەوشى گشتى، دیارە سەدەى حەوتەمى کۆچى/ سێزدەیەمى زاینى لە هەرێمى جەزیرە ماوەیەک حوکمڕانى خەلافەتی عەباسیەو ماوەیەکیش هەژمونى مەغۆلەکانە، لەو ماوەیەدا تیشک خراوەتە سەر جۆری ئەو کارو چاڵاکیانە و شێوازی کارکردنی ئابووری مەسیحیەکان لە هەرێمی جەزیرەدا

ئاریشەکانی جەستە لە گوتاری نمایشی شانۆییدا شانۆی ) عەبا (وەک نموونە

یونس osman - منصور - إبراهيم — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

توێژینەوەیەکە بە ناونیشانی "ئاریشەکانی جەستە لە گوتاری نمایشی شانۆییدا - شانۆی
)عەبا( وەک نموونە" لە چوار بەش پێک هاتووە، بەشی یەکەم: چوارچێوەی میتۆدی پێك هاتووە
لە گرفتی توێژینەوە کە تێیدا باس لە جەستە و دەرهاویشتەکانی دەکات لە نمایشی شانۆیی و
پرسیاری توێژینەوە: چۆنیەتیی بەشدارییەکانی جەستە لە نمایشی شانۆییدا؟ و گرنگیی توێژینەوە:
گرنگیی جەستەیە لە ڕووی جوانی و واتاییەوە، ئینجا ئامانج: وەزیفەی جەستە لە گوتاری نمایشی
شانۆییدا، پاشان سنوور دابەش بووە بەسەر سنووری کات ) ٢٠١٠ ( سنووری شوێن ) هەولێر(
سنووری بابەتی: تەوزیفکردنی جەستە لە ڕووی فەلسەفی لە نمایشی شانۆییدا، بەشی دووەم: کە
چوارچێوەی تیۆرییە لە دوو تەوەر پێک دێت: ١- جەستە و فەلسەفە ٢-جەستە و نمایشی شانۆیی.
بەشی سێیەم: ڕێکارەکانی توێژینەوە، کە تیایدا نمایشی شانۆیی )عەبا( شی کراوەتەوە، بەشی
چوارەم: ئەنجام و پێشنیاز و دواتریش لیستی سەرچاوەکان و پاشکۆ، ئینجا پوختە بە هەردوو
زمانی عەرەبی و ئینگلیزی.

شێوازەکان و ئاڕاستەكانی هونەری پۆستمۆدێرنیزم لە کوردستان )لاند ئارت( بە نموونە

شارا محەمەد — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئەم توێژینەوەیە لە )شێوازەکان و ئاڕاستەكانی هونەری پۆستمۆدێرنیزم لە کوردستان، لاند ئارت بە
نموونە( دەكۆڵێتەوە، ئەم لێكۆڵینەوەیە بایەخ بە ئاراستەكانی پۆستمۆدێرنیزم و شێوازەكانی دەدات بە
تایبەتیش هونەری زەوی، بەو پێیەی لەو هونەرانەیە كە بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ پشت بە ژینگەی
سروشتی و كەرەستە خاوەكانی دەبەستێت كە لە سروشتدا هەن. توێژینەوەكە چوار بەش لەخۆ
دەگرێت. بەشی یەكەم تاوتوێی گرفتی توێژینەوەكە و بایەخ و پێویستبوون و ئامانجی توێژینەوەكە
دەكات كە بریتییە لە )ئاشنابوون بە شێوازو ئاراستەكانی پێكهێنانی کوردی پۆستمۆدێرنیزم، هونەری
زەوی بە نموونە(، هەروەها سنووری توێژینەوەكە و گرنگترین زاراوەكانیش لەخۆ دەگرێت. بەشی
دووەمیش لایەنی تیۆری و چەمكی شێواز و ئاراستەكانی پۆستمۆدێرنیزم و هونەری زەوی لەخۆ
دەگرێت. بەشی سێیەم تاوتوێی كۆمەڵگەی توێژینەوەكە و شیكردنەوەی ) 3( چاوگە نموونە )عینات(
و میتۆدی توێژینەوەكە كە )وەسفیی شیكاری( دەكات. بەشی چوارەمیش تاوتوێی ئەنجامەكانی
توێژەر گەیشتە چەند ئەنجامێک لەوانە: گەڕانەوە بۆ سروشت و پاراستنی، بایەخدان بە کەرەستەی
خاو، هەڵبژاردنی بابەتی بەڕوواڵەت سادە، بەڵام قووڵ و پڕ مانا. کۆتایی دێت بە دەرئەنجامەكان و
راسپاردەكان و سەرچاوەکان.

ڕۆڵی ئامێری قانون لە موزیكی کوردیدا )تیپی هونەریی هەولێر وەك نمونە(

مزهر اسماعیل حوێز - ناصر هاشم بدن - إدریس عبد الله — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئەم توێژینەوەیە باس لە ڕۆڵ و بەکارهێنانی ئامێری قانون لە موزیكی کوردی بەگشتی و تیپی
هونەری هەولێر - کوردستان عێراق بەتایبەتی دەکات. لەم توێژینەوەیەدا ڕێبازی مێژوویی وەسفی
بەكار هاتووە كە باس لە مێژووی ئامێری قانون و دەنگەوار و شێوە و بەشەكانی لەخۆ گرتووە،
هەروەها لە ڕووی چۆنیەتیی ژەنینیەوە، جگە لە دیارترین كارامەییەكانی ژەنین لە سەر ئەم
ئامێرە، توێژەران باس لە چۆنیەتیی بەكارهێنانی ئامێری قانون لە کوردستانی عێراق و دیارترین
موزیكژەنەکانی و هەروەها هەندێک ژەنیاریش دەکەن، کە ڕۆڵیان لە ژەنینی ئەم ئامێرە و پەرەسەندنی
موزیكی کوردیدا هەبووە. بەخستنەڕووی چەند نموونەیەك لە گۆرانی كوردیدا، کە تێیدا ئامێری
قانون بەکار هێراوە، دواتر توێژینەوەکە کۆمەڵێک ئەنجام و ڕاسپاردە و پێشنیاری خستۆتە ڕوو.

فۆرم و جۆرەکانی گۆرانی لە موزیکی کوردیدا

ابوبكر خۆشناو - هەیسەم - ڕزگار — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئەم توێژینەوەیە لەسەر ڕێبازی مێژوویی و وەسفی ئەنجام دراوە بە شێوەیەکی زانستی، ناوەڕۆکی
ئەم توێژینەوەیە لە چەند بابەتێک پێک هاتووە: بابەتی یەکەم تایبەتە بە جۆر و پێکهاتەی فۆرمی
موزیک بە شێوەیەکی گشتی و دواتر باس لە بنەما و شێوازی داڕشتنی فۆرمی موزیک کراوە.
هەروەها باسی فۆرمی موزیکی کلاسیکیی ئەوروپی کراوە، وەکو فۆرمەکانی )ستڕۆفیک، باینەری،
تێرنەری، ڕۆندۆ، سۆناتە(. بابەتی دووەم، بریتییە لە فۆرم و جۆرەکانی گۆرانی لە موزیکی کوردیدا
کە ئەم بەشانە لە خۆ دەگرێت: گۆرانیی فۆلکلۆریی کوردی، دوو جۆری سەرەکی هەیە، گۆرانیی
کێشدار و ڕیتم سەربەست، لە فۆرمی گۆرانیی ڕیتم سەربەستدا باس لەم فۆرمانە کراوە: حەیران،
بەیت، لاوک، قەتار، سیاچەمانە، ئەڵاوەیسی. بابەتی سێیەم باسی گۆرانیی دانراو و خەسڵەتەکانی
کراوە و جۆرەکانیشی خراونەتە ڕوو کە بریتیین لە دوو پۆلی سەرەکی: گۆرانیی هونەری ) )Art Songs
و گۆرانیی گەل ) Pop song (. ئامانجی ئەم توێژینەوەیەش ناساندن و پێناسی فۆرم و جۆرەکانی
گۆرانیی کوردییە لە ناویشیاندا گۆرانیی دانراو.

ڕازیبوون لە وێنەی جەستە و پەیوەندیی بە نرخاندنی خود لە لای بەکارهێنەرانی سناپچات لە زانکۆی ڕاپەڕین

لیا حسن محمد میراودەلی - هیوا — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ڕازيبوون ل ه وێنه ى ج هست ه و په يو هندیى ب ه نرخاندنی خود لە لای ئ هو ك هسان هى سناپچات
به كار ده هێنن هه وڵدانێى زانستييه بۆ زانينى پەیوەندیی نێوان ئ هم دوو گۆڕاو ه له لاى ك هسانى
به كارهێن هری سناپچات، توێژه ران پشتيان به به كارهێنانى پێوه رى وێنه ى ج هست ه )أبوحمزة،
و العنزي: 2020 (، ب هستوو ه ك ه ل ه ) ١٨ ( بڕگه پێك هاتوون، و پێو هرى نرخاندنى خود )الصادى
والسعود: 2018 ( ك ه ل ه ) ٣٩ (بڕگ ه پێك هاتوون. ك ه سه رجه م تايب هتمه ندیيه كانى سايكۆمه ترى وه ك
)جێگرى و ڕاستگۆیی( بۆ هه ر ي هك ل ه پێوه ره كانى توێژينه و هك ه ئ هنجام دراوه ، به جۆرێك جێگرى
پێوه رى وێنه ى ج هسته ) 0.87 ( و ڕاستگۆيى ) 94.58 %(، وه جێگرى پێوه رى خود نرخاندن ) 0.83 ( و
ڕاستگۆيى ) 98 %(. نموونەى توێژينه و هكه لە ) ٢٤٠( خوێندکاری زانکۆی ڕاپەڕین پێك هاتوون، ل ههه ر
دوو ڕ هگه ز. له كۆتايیدا توێژينه و هكه بەو ئ هنجامە گەیشتووە کە پەیوەندیی بەهێزی بەڵگەداریی
ئاماری لە نێوان ڕازیبوون لە وێنەی جەستە و نرخاندنی خود لە لای بەکارهێنەرانی سناپچاتدا
هەیە. پاشان ڕاسپاردە و پێشنیارەکان خراوەتە ڕوو.

ڕۆلى فەیسبووک له گەشەپێدانى كولتوورى سیاسی توێژین هوه یه كی تیۆریی شيكارييە

sherwan hadi - ميران — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئامانجى توێژینەوەکە زانینى ڕۆڵى سۆشیال میدیا)فەیسبووک( لە دروستکردنى هۆشیاریی سیاسى
و دەرخستنى ئاستى کاریگەرى لەسەر گەشەپێدانی کولتوورى سیاسى و دیاریکردنى گرنگترین
پاڵنەرەکانى بەکارهێنانى لە کۆمەڵگەدا،
سەڕەڕاى ئەمە گرنگى ئەم بابەتە بەو پێیەى کە سۆشیال میدیا )فەیسبووک( گۆڕاوى سەرەکییە لە
دەرکەوتنى کاریگەرى و بەدیهێنانى گەشەپێدانی کولتوورى سیاسى لە کۆمەڵگەدا، لەلایەکى دیکەوە
گرنگى ئەم توێژینەوەیە لەوەدایە کە پەیوەندیی نێوان سۆشیال میدیا )فەیسبووک( و گەشەپێدانى
کولتوورى سیاسى و هۆشیاریی سیاسى شى دەکاتەوە.
ئەم توێژینەوەیە، توێژینەوەیەکى تێۆرییە و بە میتۆدى وەسفیی شیکارى، چەند ئەنجامێکی بە
دەست هێناوە لەمانە: ١- زانینی ڕۆڵی سۆشیال میدیا )ف هیسبووك( له دروستكردنی هۆشیاریی
سیاسی ل ه كۆم هڵگادا. ٢- دیاریكردنی گرنگترین پاڵنه ر هكانی ب هكارهێنانی سۆشیال میدیا
)فه یسبووك( ل ه ئاڵوگۆر ه سیاسی و كولتوورییه كان. ٣- ده رخستنی كاریگه ریی هكانی سۆشیال میدیا
)ف هیسبووك( ل هسه ر گ هش هپێدانی كولتووری سیاسی ل ه كۆم هڵگەدا.

علي غياث الدين البامرني النقشبندي ١٩٢٤ - ٢٠٠

منيفة علي - نژيار نعمان نعمان — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

عەلی غەياس الدين نەقشەبەندی بامەرنی ئێک ژ رەوشەنبير و رۆژنامەڤانێن کورد يێن چالاکە، بابێ وی شێخ غەیاس
الدین کارێگەریەکا مەزن هەبوو ل سەر وی ژ لایێ رەوشەنبیری و مرۆڤایەتی و کۆمەلایەتی و هزریڤە لێ بژێوازەکی جیاواز
ژ رێبازا سۆفەگەریڤە ئەو ژی برێکا رۆژنامەڤانیێ و کۆمەلا و مودێرنە.
خزمەتەکا مەزن کر ژبۆی رۆژنامەگەریا بەهدینان برێکا لاپەرێ)هەمەرەنگ/بەرەیەک ژ زاراڤێ من( ل رۆژناما هاوکاری
ژبەر کو رۆژنامەگەریا بزاراڤێ بەهدینی باش مایی بوو نسبەتی ناوچێن دی یێن کوردستانێ یێن زاراڤێ سۆرانی، و ئەڤ
لاپەرە ئێک ژ قۆناغێن دەسپێکا رۆژنامەگەریا بزاراڤێ بەهدینیە و ل پیش وێ گۆڤارا رۆناهی و بەشێ کوردی ژ رۆژناما
راستی بڤی زاراڤی دەرکەفتییە.
لاپەر دەستپێکر بسەرپەرشتیا عەلی نەقشەبەندی و نڤیسەر ورەوشەنبیرێن کورد کێشانە خۆ بۆ نڤیسین تێدا، عەلی
دورا ) ٢٥٥ ( گوتار تێدا بەلافکريە پرانیا وان ب ناڤێن ساختە دانیە یان دبێ ناڤن و گۆتارێن وی جۆراوجۆر بوون وەکو
رامیاری و رەوشەنبیری و مێژوویی و پرانیا وان چیرۆک بوون.

أفاق التحول الديمقراطي في إقليم كردستان العراق الواقع والطموح

miran mhamad - حمدان — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئامانجی توێژینەوەكە زانینی ڕاستی ئاسۆی گۆرانكاری دیموكراسییە لە هەرێمی كوردستان – عێراقدا، چونكە گرنگیدان
بە پراكتیكردنی دیموكراسی لە هەرێمی كوردستان بابەتێكی گرنگە بۆ چاكسازی سیاسی و ڕەخساندنی ژینگەیەكی لەبار و
دەربڕین و جێبەجێ كردن و دورخستنەوەی ئاڵۆزی سیاسی، كە خۆی لە توندوتیژی تێكچوون و ناسەقامگیری دەبینێتەوە،
كە زۆرێك لە ناوچەكە لە ئێستادا بە دەستیەوە دەناڵێنێت بەهۆی زۆرێك لە گیروگرفت و پاش اوەكانی.
سەرەڕای ئەمە گرنگی ئەم بابەتە بەو پێیەی گۆڕاوی ڕەسەن و سەرەكییە و ڕەنگدانەوە و كارلێكی سەرەكییە بۆ
ژیانی سیاسی و سیستەمی سیاسی كوردی و كاریگەری ئەم كارلێكانە لەسەر ئەدای سیستەمی سیاسی و ئاسۆ و تواناكانی
بەدەسهێنان و جێبەجێكردنی پڕۆسەی گۆڕانی دیموكراسی.
ئەم توێژینەوەیە توێژینەوەیەكی وەسفییە، تێدا میتۆدی بەدواداچوون و هەڵێنجان و ئەنجامگیری )الاستقراء - الاستنباط
- الاستنتاجي( بۆ شرۆڤەكردنی تەوەرەكانی بەكارهاتووە لە كۆتاییدا توێژینەوەكە گەیشتە چەندین ئەنجامێک لەوانە:
1. لەسەرەتای نەوەدەكانی سەدەی ڕابردوو شەپۆلێك لە گۆرانی دیموكراسی لە هەرێمی كوردستان – عێراق دەستی
پێكرد، لەو كاتەی كە كۆمەڵیک لە دەستەبژێری سیاسی كوردی دەسەڵاتیان گرتە دەست لە هەرێمی كوردستانی عێراق.
2. بە شێوەیەكی گشتی لە هەرێمی كوردستان – عێراق كۆمەڵێک پێشكەوتن هاندەر و دلخۆشكەری هەیە سەبارەت بە
گۆرانی دیموكراسی و بەدەستهاتووەكان.
3. تاڕادەیەك باشبوونی بارودۆخی ئابووری و كۆمەڵایەتی وەك هێ ا و ئاماژەكردنی گۆڕان و پێشكەوتن بۆ گۆڕانێكی
گونجاو بەرەو گۆڕانی دیموكراسی لە هەرێم.

ئامرازەكانی مامەڵەكردن لە بازاڕەكانی هەرێمی جەزیرەی فوراتی لەنێوان سەدەكانی 3 6 ك/ 9 ز_ 12 ز

پ. ی. د. شەهلە بورهان عبداللە - دیلان کامەران نادر — Fri, 22 Nov 2024 00:00:00 +0000

بازاڕی شارەکانی هەرێمی جەزیرە، بە شێوەیەکی بەرفراوان، لە چالاکییە ئابوورییەکان بەهرەمەند
بوون، و لە بازاڕەکانی ئەم شارانەدا دراوەكانیان لە زێڕ و زیو و مس دروست دەكران كە لە کارەکانی
کڕین و فرۆشتندا بەکاریان دەهێنان، وەک دینار و درهەم، کە لە سەردەمی حوکمڕانە دەسەڵاتدارەکانی
هەرێمەکە دروست كراون. ئەوەی شایەنی باسە، لە بازاڕەکانی جەزیرەدا نرخەکان جێگیر نەبوون و
نایەکسان بوون و لە شارێکەوە بۆ شارێکی تر و لە كاتێكەوە بۆ كاتێكی تر لە گۆڕاندا بوون، كێش
و پێوانەکانیش ڕۆڵێكی سەرەکییان لە مامەڵە ئابوورییەكانی بازاڕەكانی جەزیرەی فوراتیدا هەبوو.

Investigating the Types and Reasons of Materials Adaptation in the Case of Primary Level EFL Teachers in Raprin Area/Kurdistan Region of Iraq

lween darwesh - Hoshang — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

التحقيق في تدريس مفردات اللغة الإنجليزية لطلاب اللغة الإنجليزية كلغة أجنبية من منظور نظرية الذكاءات المتعددة
تبحث الدراسة الحالية في العلاقة بين نظرية الذكاء المتعدد و تعليم المفردات. دفعت بعض المعلمين وعلماء اللغات
إلى إعادة تقييم ممارسات الفصول الدراسية في التعليم والجوانب الأخرى لتدريس اللغة وتعلمها. تحاول هذه الورقة
توضيح تطبيقات هذه النظرية في سياق التدريس وتعلم المفردات. تضمنت هذه الدراسة ۱۸ مدرس و ۵۰ طالبًا في السنة
الثانية. تم تكييف بعض العناصر للمعلمين والط اب. بعد الانتهاء من الاستبيان, تمت مقارنة نتائج المدرسين بقائمة
مراجعة مراقبة الفصل الدراسي لاكتشاف ما إذا كان هناك ارتباط بين ملف الخاص بهم ونوع الذكاء الذي يستخدمونه
في الفصل الدراسي. أظهر اختبار مربع كاي وارتباط سبيرمان ارتباطًا بين الذكاءات المتعددة والمناهج التعليمية لمدربي.
ومع ذلك لم يؤثر العمر ومجال الدراسة والجنس بشكل كبير على استراتيجيات تعليم الذكاء المتعددة لمدربي وأساليب
تعلم طلابهم

فێرکردنی زمانی ئینگلیزی بۆ خوێندکارانی ئی ئێف ئێل لە ڕوانگەی بیردۆزی فرە زیرەکی

lween darwesh — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

لێکۆڵینەوەکەی ئێستا لێکۆڵینەوە لە پەیوەندی نێوان بیردۆزی فرەی زیرەکی و فێرکردنی وشە. بیردۆزی فرەی زیرەکی هانی هەندێک لە پەروەردەکاران و زانایانی زمان داوە بۆ دووبارە هەڵسەنگاندنەوەی کردارەکانی پۆل لە پەروەردە و لایەنەکانی تری فێرکردن و فێربوونی زمان. ئەم وتارە هەوڵ دەدات کە ئەم تیۆرییە لە چوارچێوەی فێرکردن و فێربوونی وشەدا ڕوون بکاتەوە. ئەم لێکۆڵینەوەیە ۱۸ مامۆستای ئی ئێف ئێل و ۵۰ خوێندکاری ئی ئێف ئێڵ سۆفۆمۆری تێدابوو. هەندێک لە بابەتەکان بۆ مامۆستایان و خوێندکاران وەرگیراون. دوای تەواوکردنی پرسیارەکە، ئەنجامەکانی مامۆستایان بەراوردکران لەگەڵ لیستی چاودێری پۆل بۆ دۆزینەوەی ئەوەی کە ئایا پەیوەندی هەیە لە نێوان پرۆفایل و جۆری زیرەکی کە لە پۆلدا بەکاریان دەهێنن. تاقیکردنەوەی چی-چوارگۆشە و پەیوەندی سپیرمان پەیوەندییەکیان نیشاندا لە نێوان چەندین زیرەکی و نزیکبوونەوەی ڕێنماییەکانی مامۆستایانی ئی ئێف ئێل. لەگەڵ ئەوەشدا، تەمەن، بواری خوێندن و ڕەگەز کاریگەرییەکی بەرچاوی نەبوو لەسەر چەندین ستراتیژی فێرکردنی زیرەکی مامۆستایان و شێوازی فێربوونی خوێندکارەکانیان

لێکۆڵینەوەیەکی فۆنۆلۆژی مەعریفی لەسەر سترێس لە زمانی کوردیی ناوەڕاستدا

Khoshi AL-JAF - Zeki Hamawand — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

ئەم لێکۆڵینەوەیە لە ڕوانگەی فۆنۆلۆژی مەعریفیەوە شیکارییەک بۆسترێس لە زمانی کوردیی ناوەڕاستدا پێشکەش دەکات. سترێس ئاماژەیە بۆ ئەو ڕادەیەی کە لە قسەکردندا جەخت لەسەر بزوێنێک یان وشەیەک دەکرێتەوە. بۆ ئەنجامدانی شیکارییەکە، توێژینەوەکە تیۆری فۆنۆلۆژی مەعریفی وەردەگرێت. توێژینەوەکە گریمانە دەکات کە مانای قسەکردنێک بەهۆی ئەو لێکدانەوە تایبەتەی(كۆنسترۆال) کە قسەکەر هەڵیدەبژێرێت بۆ وەسفکردنی ناوەڕۆکەکەی بەڕێوەدەچێت. توێژینەوەکە ئامانجێکی دوو لایەنەی هەیە. ئامانجی یەکەم ئەوەیە نیشانی بدەین کە سترێس، وەک تایبەتمەندییەکی سەروو سیگمێنتی، لە زمانی کوردیی ناوەڕاستدا مانادارە. ئامانجی دووەم نیشاندانی ئه‌وه‌یه‌ كه‌ دانانی سترێس دەرئەنجامی پرۆسەی مەعریفی لێکدانەوەیە. توێژینەوەکە بۆی دەرکەوتووە کە سترێسی کوردی مانادارە، چونکە دانانی لە پێگەی جیاوازدا ڕەنگێکی تایبەتی مانا بۆ گوتنەکە زیاد دەکات. بە هەمان شێوە، توێژینەوەکە بۆی دەرکەوتووە کە ڕەهەندی لێکدانەوە لە زەقبوونەوە بەرپرسە لە بەرهەمهێنانی سترێس. توێژەر وەکووبه‌كارهێنه‌ری زگماکی زمانی کوردی وەک سەرچاوەی داتا سودی لێوه‌ردەگیرێت. لە شیکارییەکەدا بۆ گەیشتن بەو ئامانجانەی سەرەوە ووەڵامدانەوەی پرسیارەکان، ئه‌و وتانه‌ی كه‌ له‌ پەیوەندی ڕۆژانە بەکارده‌هێنرێن پشتیان پێ به‌ستراوه‌.

Syntax of Exceptive Constructions in English and Central Kurdish

Sameerah Saeed — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

In this paper, I examine and compare exceptive constructions in English and Central Kurdish: two languages with distinct linguistic properties. This involves discussion of the characteristics, distribution and syntactic analysis of the linguistic elements used to express exceptive meaning, such as except, except for and but in English, as well as tanhā/tanyā ‘only, except’ and jiga la/bejga la ‘except, other than, apart from’ in Kurdish. It is shown that English and Kurdish share common exceptive features in that both can suggest clausal and phrasal structures. Syntactically, following Al-Bataineh’s (2021) hypothesis these elements are qualified to house a projection of their own, called Exceptive Phrase. Therefore, I reject the assumptions made by García Álvarez (2008) and Potsdam and Polinsky (2019) that exceptive markers in, for example English, are coordinating conjunctions.

The Application of Pragmatic Inference in Teaching Reading Comprehension to Kurdish EFL Students: An Experimental Study

Rozha - Dr. Hoshang — Mon, 18 Nov 2024 00:00:00 +0000

تێگەیشتن لە خوێندنەوە بە یەکێک لە کارامەییە سەرەکیەکانی فێربوونی زمانی بیانی دادەنرێت، وە یەکێکە لە هۆکارە بنەڕەتیەکانی بەدەستهێنانی زانیاری لە لایەن فێرخوازانی زمانەوە. توانای تێگەیشتن لە هەر دەقێکی نوسراو پێویستی بە راڤەکردنی دەقەکانە لە رێگەی دروستکرنی پەیوەندیەکی وورد لە نێوان واتای ڕستەیی ووشە و ڕستەکان لەگەڵ دەرئەنجامە پراگماتیکیەکانیان؛ کە وادەکات فێرخوازان واتای مەبەستداری دەقەکان هەڵبهێنجن.

ئەم توێژینەوەیە "تیۆری پەیوەندیداری" کردووە بە بنەمای تیۆری ولێکۆڵینەوە دەکات لە جێبەجێکردنی هەڵهێنجانی پراگماتیکی لە وتنەوەی تێگەیشتن لە خوێندنەوە لە لایەن فێرخوازانی زمانی بیانی (ئینگلیزی) لە زانکۆدا.

ئەم توێژینەوەیە هەوڵدەدات وەڵامی ئەوە بداتەوە کە ا) ئایا هەلهێنجانە پراگماتیکیەکانی وانە وتنەوەی خوێندنەوە کاریگەرترن لە میتۆدە کۆنەکان؛ ب) ئایا وتنەوەی هەڵهێنجاندنە پراگماتیکیەکان توانای خوێندنەوەی خوێندکارەکان بەرزدەکەنەوە؛ ج) هەڵوێستی خوێندکاران دەربارەی ئەم میتۆدە نوێیەی وتنەوەی وانەی خوێندنەوە چیە؟

توێژینەوەکە دیزاینێکی نیمچە تاقیکاری چەندایەتی بەکاردەهێنێت کە تێیدا تاقیکردنەوەی سەرەتا، تاقیکردنەوەی دوای چارەسەری و تاقیکردنەوەی لهاتووی خوێندنەوە. بەشداربوانی توێژینەوەکە بریتی بوون لە (٥٦) فێرخوازانی زمانی بیانی (ئینگلیزی) قۆناغی دووەم پسپۆڕی زمانی ئینگلیزی لە زانکۆی سلێمانی. خوێندکارەکان خوێندکاری دوو پۆل بوون: پۆلی چارەسەری و پۆلی کۆنتڕۆڵ. وانەکان لە دوو پۆلەکەدا بە میتۆدی جیاوازی فێرکردنی خوێندنەوە لە ماوەی ٦ هەفتەدا لە فێرکردنی تاقیکاریدا وترایەوە.

لەبەر رۆشنایی دۆزینەوە سەرەکیەکانی ئەم توێژینەوەیە دەتوانرێت بوترێت کە جیاوازی گەورە هەیە لە نێوان دوو گرووپەکەدا;

تواناکانی گروپی چارەسەر زۆر زیاتر بوون لە تواناکانی گروپی کۆنترۆل لەگەڵ بەرەوپێشچونێکی هەستپێکراو لە تواناکانی خوێندنەوەیاندا.

ئەم توێژینەوەیە گرنگیەکی زۆری دەبێت بۆ مامۆستایان ودانەرانی بەرنامەی خوێندن لەبەرئەوەی سەرنجیان ڕادەکێشێت بۆ ئەم لایەنە پشتگوێ خراوە.

وشە کلیلەکان: دەرئەنجامدانی پراگماتیکیی، تێگەیشتن لە خوێندنەوە، تیۆری پەیوەندیدارێتی، خوێندکارانی زمانی ئینگلیزی وەک زمانێکی بیانی