هێما عیرفانییەکان لە ڕۆمانی (میدیا)ی هۆشەنگ شێخ محەمەددا
:
https://doi.org/10.56422/ka..49.53:
عیرفانیيه‌ت، ڕۆمانی عیرفانی، باڵنده، هێماپوختە
ئەم توێژینەوەیە بە ناونیشانی (هێما عیرفانییەکان لە ڕۆمانی (میدیا) ی هۆشەنگ شێخ محەمەد دا)، توێژینەوەیەکە لە جۆری ڕۆمان و هونەرەکەی دەکۆڵێتەوە، کە گۆشەیەک لەسەر چەندین بابەت و چەمکی گشتی و تایبەتی (ئایینی، کۆمەڵایەتی، دەروونی، ...هتد) دەکاتەوە. لەم ڕۆمانەدا دەتوانین ئاماژە بە بابەتی ئایینی بدەین کە بە ناوەڕۆکێکی عیرفانی تژی کراوە، کاری سەرەکی ڕۆمان بە شێوە باوەکەی بریتییە لە دەرخستنی وێنەی تاکەکان لە کۆمەڵگادا.
گرنگی توێژینەوەکە لەوەدایە کە ڕۆمانی عیرفانی ئاراستەیەکی نوێیە لە نێو نووسینی ڕۆماندا، ئەم شێوەیە وێنەی ئایین بە خوێندنەوەیەکی نوێ پێشکەش دەکات، کە چەقی بیرکردنەوەی مرۆڤە، ڕۆمانی عیرفانی هەوڵدەدات پەیوەندیی نێوان خودا و دروستکراوەکانی ڕوون بکاتەوە پێشکەشی بکات لە چوارچێوەی سەردەم.
هۆکاری هەڵبژاردنی هێمای عیرفانی لەم ڕۆمانەدا دەگەڕێتەوە بۆ ئەو هێما و ئاماژە دیار و نادیارانەی لە نێو ڕۆمانەکەدا بەدی دەکرا، کە بە خوێندنەوەی یەکەم مانا و لێکدانەوە قووڵەکانی خۆیان بە دەستەوە نەدەدا، وەک تۆڕێکی چڕی هێما خۆی حەشار دابوو لە نێو دەقەکاندا. ئەمەش وایکرد بە دوای ئەو هێما و چەمکانە بگەڕێین لە ڕۆمانەکەدا وەک زاراوەیەکی عیرفانی جێگیر کراوە، پشت دەبەستن بەو سەرچاوانەی کە لە سەردەمی شێوازی (خوراسانی، عێراقی، هیندی) وەک بەڵگە لەسەر بە عیرفانیبوونی هەندێک وشە و زاراوە. ڕۆمانی (میدیا) ڕۆمانێکی نوێیە تا ئێستا توێژینەوەی ئەکادیمی لەسەر نەکراوە.
ئەو کۆسپ و تەگەرانەی هاتنە بەردەم توێژینەوەکەمان نەبوونی سەرچاوەی پێویست بوو لە زمانی کوردیدا، ئەوەی دەستمان کەوت و پشتمان پێبەست سەرچاوەی عارەبی و فارسی بوو. کۆسپی دووەم کە هاتە پێشمان ئەنجامدانی کردەوەی ئایینی لەلایەن کارەکتەرەکانەوە لە ڕووی شەرعییەوە بەراورد بە داهێنانی عاریفانە؛ هەندێک ڕەفتار بە زەحمەت دەتوانرا جیابکرێتەوە لە بنەما و ڕێنمایی شەرعی کاتێک کارەکتەرەکان ئەنجامیان دەدا.
ئەم توێژینەوەیە لەسەر بنەمای رێبازی شیکاری دەقەکان خراونەتە بەر توێژینەوە. پێکهاتەی توێژینەوەکە لە دوو بەش پێکدێت:
به‌شی یه‌كه‌م: له‌م به‌شه‌دا ئه‌م بابه‌تانه باسكراوه (رەگەز و هێما سۆفیگەریەکان، دڵ، هێمای باڵندە، بولبول، باز، كونده په‌پو، هوما، قومری، تاوس، عه‌نقا).
به‌شی دووه‌م: له‌م به‌شه‌دا لایه‌نی پراكتیكيی بابه‌ته‌كه‌یه، كه لێره‌دا ئه‌م بابه‌تانه باسكراوه (کورتەیەک دەربارەی ڕۆمانەکە و ڕەگەز و هێما عیرفانییەکان) .
له كۆتاییدا گه‌یشتینه ئه‌و ئه‌نجامانه‌ی كه ڕۆماننووس له ڕۆمانه‌كه‌یدا توانیویه‌تی به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ركه‌وتووانه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ عیرفانیيه‌ت و جۆره‌كانی بكات، بیانخاته ناو چوارچێوه‌ی ڕۆمانه‌كه‌ی و ڕه‌هه‌ند و جوانیيه‌كی تر به ڕۆمانه‌كه‌ی ببه‌خشێت .
